Nie może być dwu świadomości; ośrodkowej i innej. W ośrodkach (węchu, dotyku, słuchu) ani obrazy, ani świadomość wzroku nie powstają. Tylko czynność pojęciowa autonomiczna może tworzyć w jaźni tak oczywistą i sprzeczną świadomość. Jaźń jest tylko jedna i ta pracuje w agnozji Antona bez wzroku prawidłowo, na ile pozwala jej brak zmysłu. Ginie ośrodek wzroku ze swoją czynnością, ale świadomość wzroku i widzenia nie ginie - istnieje. Objawy kliniczne wskazują, że czynność pojęciowa wzroku, świadomość wzroku, po ustaniu napływu bodźców wzrokowych zostaje w czystej postaci pojęcia, jest osobna i niezależna od czynności wzrokowej ośrodkowej. Przez powstały ubytek w jaźni możemy dostrzec czynność pojęciową, która w warunkach zdrowia jest niejako przesłonięta czynnością mózgową - niewidoczna, bo obie czynności: pojęciowa i mózgowa na siebie nałożone są równoczesne i zgodne. W zdrowiu oba podmioty pracują spójnie, natomiast w agnozji brakuje w podmiocie jaźni ośrodka wzroku, a czynność pojęciowa zostaje osamotniona i bez dostępu wzrokowego do świata - stąd zaskakujące objawy u człowieka wiarygodnego, przytomnego i bez zaburzeń psychicznych, który twierdzi, że widzi, podczas gdy jest ślepy i potyka się o przedmioty.

Czynność pojęciowa ubytek może zastąpić tylko pojęciem, i to czyni; nie zna aktualnych wzrokowych danych, dlatego konfabuluje. Aby czynność mózgowa była logiczna, czynności organiczne muszą istnieć w takim komplecie, w jakim odzwierciedliły się w pojęciach, i pracować z nimi spójnie. W agnozji wzrokowej (ślepocie duchowej), człowiek nie ma świadomości widzenia; twierdzi, że nie widzi, na polecenia reaguje jak ociemniały, pomimo że w badaniu okulistycznym nie ma uszkodzonego wzroku (odwrotnie niż w agnozji Antona, gdzie okulistycznie stwierdza się ślepotę, a chory mówi, że widzi). W agnozji wzrokowej, w życiu bieżącym, chory odruchowo posługuje się wzrokiem prawidłowo. Natomiast na pytania, czy widzi (obiekty, sytuację, kolory), odpowiada że nie widzi, ale za chwilę, odruchowo opowie, co widział, w jakich kolorach i co się działo. Kiedy polecimy mu, aby wziął przedmiot ze stolika, albo podszedł do okna - będzie wodził jak ślepiec rękoma, dotykając i rozpoznając przedmioty czuciowo, nie trafia do światła okna, nie rozpoznaje dnia i nocy. Natomiast w odwróconej uwadze od swego niewidzenia, wykonuje czynności prawidłowo - rano wstaje, bierze przedmioty do toalety, chodzi swobodnie, wszędzie trafia bez pomocy innych zmysłów i innych osób. Obserwowałem przypadek chorej, która indagowana, jaki mam krawat, koszulę, rozglądała się wkoło i twierdziła z uporem, że nie widzi. W końcu zmęczona zdenerwowała się i przestała odpowiadać; ale gdy ją zagadnąłem, że jest taka ładna i ma taką ładną bluzkę, a jest niegrzeczna, wtedy zdenerwowana z obrazą i ironią opisała mój krawat, cały mój ubiór, moje miny i zachowanie. Jaźń czynności wzrokowej bieżącej nie uświadamia, ale w pamięci utrwala i odruchowo odtwarza.

 

fot. pantherstock

Podobny przykład mamy po obustronnej amputacji płatów skroniowych, w opisanej padaczce i amnezji globalnej - czynność wdrożona pociąga za sobą następną w łańcuchu odruchowym, bez udziału świadomości, ale w agnozji wzrokowej jest zachowana pamięć. Wyizolowana jest tylko świadomość (sama czynność gnostyczna) i to tylko w dostępie do jednego analizatora (ośrodka wzrokowego), w pozostałych ośrodkach świadomość jest w pełnym dostępie. W jaźni jest w pełni zachowana sprawność wzrokowa, wszystkie poziomy ośrodka wzrokowego pracują bez zarzutu. Najwyższa czynność mózgowa z pamięcią jest nienaganna, nic nie stoi na przeszkodzie, żeby pojawiła się świadomość wzrokowa. Można powiedzieć, że czynność mózgowa na najwyższym poziomie tworzenia świadomości wzrokowej jest uszkodzona, ale świadomość istnieje; z innymi ośrodkami pracuje prawidłowo - nie mamy dwu świadomości: wzrokowej i innej. W czynności świadomość wzrokowa jest nieuszkodzona, chory wyraźnie i uporczywie twierdzi, że nie widzi. Jaźń kierowana świadomością przyjmuje postać ślepca, bo świadomość nie ma dostępu do bieżącej czynności wzrokowej. Jaźń bez świadomości, odruchowo, pracuje ze wzrokiem prawidłowo. Czynność świadoma i czynność odruchowa jaźni na terenie kaskadowych pól wzrokowych pracują niespójnie i w tym rozwarciu obu funkcji dostrzec można dwa podmioty istniejące oddzielnie: postać biologiczną i postać pojęciową. Istnieje blok pamięci jawnej.

Hemiasomatognozja nieświadoma nie jest napadowa i utrzymuje się przez tygodnie. Np. chory goląc się nie posługuje się lewą albo prawą ręką, albo nie ubiera połowy ciała (spodnie tylko na jedną nogę, marynarkę na jedną rękę, tak samo okulary na jedno ucho), albo nie ogoli połowy twarzy. Leżąc, ma kończyny po jednej stronie porozrzucane w dziwacznych niewygodnych pozycjach, albo zwisające, jakby nie należały do niego. Objawom tym może towarzyszyć agnozja przestrzeni i, rzadziej, niedowład. Jest to zespół objawów przeciwstawny opisanej wyżej padaczce - tam człowiek działał bez świadomości, tu działa w połowie ciała bez jaźni. Anosognozja Babińskiego to właśnie opisane objawy połowiczej agnozji, a nadto porażenie połowicze, któremu chory zaprzecza, oraz niedowidzenie połowicze, którego nie zauważa po stronie porażonej.