Biuletyn Elektroniczny Psychiatrii Online
Nr 3/2000 (4) 15.03.2000r

Od czasu, kiedy z grupy zaburzeń psychicznych wyodrębniono jednostkę w przyszłości nazwaną schizofrenią, trwają poszukiwania czynnika etiologicznego tej choroby. Początkowo była traktowana przez Emila Kraepelina i Eugena Bleulera jako organiczna choroba mózgu. Badania przeprowadzone w następnych latach stały się podstawą do sformułowania różnych teorii etiologicznych. Obecnie bierze się pod uwagę rolę czynników: genetycznych, biochemicznych, wirusowych, neurofizjologicznych, neuropatologicznych, interakcji rodzinnych, wpływu środowiska [10,19].

Próbą odpowiedzi lat dziewięćdziesiątych jest hipoteza immunologiczno-wirusowa schizofrenii. Obejmuje ona zarówno czynniki etiologiczne jak i rozwój samej choroby. Jest owocem wielokierunkowych badań. Wprawdzie już kilkadziesiąt lat temu Karl Meninger opisywał zespoły schizofreniczne w wyniku pandemii grypy w roku 1918 ale dopiero immunologia końca dwudziestego wieku stworzyła możliwości wnikliwszych poszukiwań.

Aktualna wersja hipotezy immunologiczno-wirusowej schizofrenii sugeruje przebycie u części chorych reakcji o charakterze autoimmunologicznym dotyczącej komórek nerwowych ośrodkowego układu nerwowego w istotnych okresach rozwoju mózgu: prenatalnym lub perinatalnym. Jej wynikiem są zaburzenia rozwojowe powodujące zwykle wystąpienie objawów chorobowych schizofrenii w okresie adolescencyjnym i późniejszym. Głównym czynnikiem prowokującym odczyn autoimmunologiczny jest prawdopodobnie infekcja wirusowa [29]. Wirus może powodować odpowiedź przeciwko własnym komórkom organizmu poprzez:

• bezpośredni efekt cytotoksyczny powodując uwolnienie autoantygenów wewnątrzkomórkowych, które nie kontaktowały się do tej pory z układem immunologicznym, a zatem nie wytworzyła się na nie tolerancja;
• poliklonalną aktywację limfocytów B;
• ekspresję białek wirusa na powierzchni komórki gospodarza nie prowadzącą do bezpośredniego jej uszkodzenia, ale pobudzającą odpowiedź autoimmunologiczną;
• reakcje krzyżowe antygenów wirusowych z autoantygenami organizmu, spowodowaną ich podobieństwem strukturalnym [36].

 

Analizując wpływ wirusów na ośrodkowy układ nerwowy stwierdzono, że wirus może zmieniać strukturę błony komórkowej powodując powstawanie autoantygenów. Przejawem takiego oddziaływania może być obecność autoprzeciwciał u osób chorych na schizofrenię. W badaniach doświadczalnych wykryto przeciwciała specyficzne, skierowane przeciwko przegrodzie mózgu, neuronom kory czołowej, strukturom hipokampa oraz komórkom nerwowym [39]. Badacze holenderscy w swojej pracy nad przeciwciałami skierowanymi przeciwko strukturom mózgu stwierdzili, że ciało migdałowate, kora czołowa, zakręt obręczy, były dominującymi obszarami przyłączania przeciwciał, natomiast hipokamp, ciała suteczkowate, głowa jądra ogoniastego, kora węchomózgowia przyłączały przeciwciała w mniejszym stopniu [7]. Badano również poziom przeciwciał przeciw strukturom hipokampa w powiązaniu z innymi parametrami układu odpornościowego (produkcją IL-2). Stwierdzono niską produkcję IL-2 u pacjentów z wysokim poziomem przeciwciał przeciw hipokampowi [40] co sugerowałoby, że ci schizofrenicy mają aktualnie przebiegający proces autoimmunologiczny.

 

fot. pantherstock

Stwierdzono również obecność przeciwciał skierowanych przeciwko własnym składnikom komórkowym, takich jak: przeciwciała przeciwjądrowe, przeciwciała kardiolipinowe, przeciwciała przeciw-DNA i przeciw histonom [39]. Przeprowadzono badania dotyczące rodzin pacjentów ze schizofrenią. Analizowano poziom przeciwciał kardiolipinowych u pacjentów, a także u krewnych I stopnia. Oddzielnie oznaczano przeciwciała klasy Ig G i Ig M. Stwierdzono znacząco częstsze występowanie przeciwciał przeciwkardiolipinowych klasy Ig G u pacjentów i krewnych I stopnia w stosunku do osób zdrowych, a także znacząco częstsze występowanie przeciwciał klasy Ig M u osób ze schizofrenią. U 75 % badanych rodzin co najmniej jeden członek rodziny miał obecne przeciwciała kardiolipinowe [6]. Mogłoby to świadczyć o genetycznych uwarunkowaniach zaburzeń immunologicznych.

Badacze duńscy oznaczali obecność przeciwciał przeciwjądrowych u pacjentów z przewlekłą schizofrenią, w stosunku do osób zdrowych. Stwierdzili ich obecność u około 20 % pacjentów ze schizofrenią i tylko u około 5 % w grupie kontrolnej, bez związku z leczeniem, płcią i wiekiem [34].