Lęk jest jedną z najczęściej przeżywanych emocji towarzyszących ludzkiej egzystencji. Doznają go zarówno ludzie zdrowi jak i cierpiący na różne zaburzenia (w tym zaburzenia lękowe). Ocenia się, że około 25% osób zdrowych fizycznie przeżywa lęk w jakimś okresie swego życia, a 5-10% (a nawet 15%) cierpi na zaburzenia lękowe. Lęk można opisać jako stan emocjonalny o przykrym dla jednostki zabarwieniu, charakteryzujący się odczuwaniem nieuzasadnionych obaw czy uczucia zagrożenia, cechuje się różnym nasileniem i czasem trwania. Jeżeli stopień jego nasilenia mieści się w granicach dopuszczających możliwości adaptacyjne można mówić o lęku fizjologicznym. Może on pełnić funkcje pozytywne (sygnalizujące, mobilizujące). Kiedy jednak przekracza możliwości adaptacyjne pełni głównie funkcje destrukcyjne.

Lęk, towarzysząc człowiekowi, związany jest z jego przeszłością, teraźniejszością i przyszłością. Antoni Kępiński pisał: "człowiek boi się chaosu, boi się tego, co w nim drzemie ... więcej boi się tworów własnego umysłu niż konkretnej rzeczywistości".

Lęk widziany oczyma egzystencjalistów wiąże się z konfliktem psychicznym, rozumianym jako reakcja jednostki na to, co niesie ze sobą fakt istnienia. Istnienie człowieka w świecie zaś to przedewszystkim obcowanie z świadomością własnej śmierci, samotności, odpowiedzialności za swoją wolność czy poszukiwanie sensu własnego istnienia.

W podejściu psychoanalitycznym lęk zajmuje kluczową rolę. Zygmunt Freud pisał o centralnym miejscu lęku neurotycznego i obronie przed nim w etiologii nerwic. W pierwszej teorii lęku wysunął hipotezę, że libido, które nie zostało właściwie rozładowane, przekształca się w lęk. W drugiej teorii lęku zwraca uwagę na sytuacje niebezpieczne, pojawiające się w rozwoju każdego dziecka, na które reaguje ono lękiem, pozostającym w nieświadomości przez całe życie. Do sytuacji zagrożenia zalicza utratę obiektu, utratę miłości obiektu (czyli lęki separacyjne-wnikliwie opisane przez Margaret Mahler), lęk kastracyjny w okresie edypalnym, lęk przed super ego.

W ujęciu teorii behawioralnych lęk nie jest wynikiem nieświadomych procesów psychicznych, lecz stanem wyuczonym, uwarunkowanym obawą przed specyficznymi bodźcami środowiskowymi, a gdy tych bodźców brak - szczególną percepcją bodźców z obwodowego układu nerwowego.

Zgodnie z podejściem poznawczym samopoczucie i zachowanie człowieka determinowane jest przez sposób w jaki interpretuje on otaczający świat, doświadczenia i sytuacje. Lęk (jako jedna z czterech podstawowych emocji) wywołany jest przez percepcję niebezpieczeństwa. Myśli związane z postrzeganiem świata jako zagrażającego, przewidywanie w różnych sytuacjach najgorszego pozostają w sprzężeniu zwrotnym z objawami klinicznymi zespołów lękowych (somatycznymi, poznawczymi, behawioralnymi), tworząc swoiste błędne koło pogłębiające przekonanie o istniejącym niebezpieczeństwie.

W oparciu o teorię systemów i transgeneracyjną teorię funkcjonowania rodziny Bowena można ograniczając się do systemu jakim jest rodzina wyróżnić rodziny o różnym poziomie lęku, a jego nasilenie, powstawanie i utrzymywanie się w systemie tłumaczyć rozmytymi granicami wewnątrz systemu czyli słabym zróżnicowaniem jednostki i rodziny i zwykle sztywnymi granicami zewnętrznymi, uniemożliwiającymi szukania wsparcia poza rodziną.