Przygnębienie poporodowe

Jest to najłagodniejsza postać poporodowych zaburzeń psychicznych. Jego występowanie ocenia się na 25-85% wszystkich zaburzeń psychicznych, w zależności od zastosowanych kryteriów diagnostycznych. Objawy tego zespołu pojawiają się w ciągu kilku pierwszych dni po porodzie. Mają one charakter przejściowy i zazwyczaj nie upośledzają funkcjonowania organizmu. Swój szczyt osiągają ok. 5 dnia, po czym szybko ustępują. W niektórych przypadkach mogą jednak trwać poza początkowy okres połogu, prowadząc do poważnych zaburzeń nastroju.

Depresja poporodowa (DPP)

Ta postać poporodowych zaburzeń psychicznych występuje u 10-20% kobiet. Ryzyko wystąpienia depresji poporodowej jest wyższe u kobiet, które przechodziły epizody depresyjne przed porodem oraz u pacjentek z przebytymi dwubiegunowymi zaburzeniami afektywnymi, niezwiązanymi z urodzeniem dziecka. Objawy depresyjne pojawiają się w 1. tygodniu po porodzie i narastają w ciągu kolejnych 30 dni. U większości pacjentek ustępują samoistnie po 3-6 miesięcy po porodzie. Przypadki szczególnie ciężkie mogą trwać nawet do 2 lat. Objawy depresji poporodowej mogą spełniać kryteria epizodu dużej depresji.

Swoisty jest tutaj okres, w którym depresja się pojawia oraz fakt, że zawsze dotyka ona co najmniej związku matka-dziecko, a przeważnie całej rodziny. Kobiety zazwyczaj dobrze radzą sobie w wykonywaniu codziennych obowiązków domowych, zwłaszcza jeżeli chodzi o opiekę nad dzieckiem, ale nie odczuwają przy tym radości życia. DPP może czasami przebiegać w formie utajonej. Wtedy jej początek często pozostaje nierozpoznany, zwłaszcza gdy objawy mają charakter łagodny lub umiarkowany. W tego rodzaju sytuacjach DPP może rozwijać się skrycie, aż do momentu takiego nasilenia objawów, że potrzebna jest hospitalizacja. Wczesne rozpoznanie DPP jest więc niezmiernie ważne. Dlatego też opracowano różne metody badań screeningowych, zwłaszcza Edynburską Skalę Depresji Poporodowej (Edinburgh Postnatal Depression Scale, EPDS), które przyczyniły się do wczesnego wykrywania DPP.

Psychoza połogowa

Jest to najgroźniejsza postać zaburzeń psychicznych występująca po porodzie. Występuje ona dużo rzadziej niż poprzednie, przeciętnie u 1 na 500-1000 kobiet. Objawy psychozy połogowej pojawiają się gwałtownie, w ciągu kilku pierwszych dni, rzadziej 2-3 tygodni po porodzie. Jej ryzyko pozostaje wysokie przez kilka miesięcy. Do czynników predykcyjnych jej wystąpienia należą: pierworództwo oraz występowanie choroby psychicznej w przeszłości lub w rodzinie. Najczęściej przebieg kliniczny jest taki jak w zaburzeniach dwubiegunowych. Wiele kobiet ma też dodatkowe dolegliwości, przypominające ostry „organiczny zespół mózgowy" (niepokój, rozproszenie i deficyt uwagi, oszołomienie, splątanie, czasami łagodne stanami majaczeniowe). U większości kobiet objawy psychozy połogowej znacznie upośledzają możliwości normalnego funkcjonowania organizmu. W ekstremalnych sytuacjach istnieje wysokie ryzyko samobójstwa lub dzieciobójstwa. Wymagane jest wtedy umieszczenie pacjentki (także wbrew jej woli) na zamkniętym oddziale psychiatrycznym.

Modele leczenia

• podejście wielodyscyplinarne
• edukacja
• psychoterapia indywidualna, małżeńska, rodzinna i grupowa
• farmakoterapia (należy brać pod uwagę możliwy wpływ teratogenny leków oraz karmienie piersią)

Opieka nad kobietami w okresie ciąży i po porodzie wymaga współpracy zespołu wielu specjalistów zajmujących się edukacją na temat okołoporodowych zaburzeń psychicznych., psychoterapią oraz psychofarmakoterapią.

 

fot. ojoimages

Zastosowanie farmakoterapii u kobiet w ciąży, jak i po porodzie stanowi bardzo istotny problem. Dzieje się tak dlatego, że możliwe jest ryzyko wpływu teratogennego zastosowanych leków. Wszystkie środki psychotropowe przenikają przez łożysko do płodu, a w późniejszym okresie przechodzą do mleka matki. Konieczne jest więc określenie ryzyka możliwego wpływu teratogennego poszczególnych leków oraz odniesienie tego do możliwych następstw wynikających z zaniechania, zaprzestania lub niewłaściwego leczenia poważnego schorzenia psychicznego matki.

W przypadkach gdy farmakoterapia jest niezbędna, należy pamiętać o następujących zasadach:

• zażywane przez matkę leki najprawdopodobniej spowodują narażenie płodu na ich działanie, być może z wyjątkiem 1. tygodnia po zapłodnieniu
• wprawdzie wszystkie leki wiążą się z ryzykiem teratogenności, ale nie zawsze jest ono jednakowe
• ryzyko wynikające z wstrzymania lub zaniechania leczenia należy zawsze odnosić do ryzyka związanego z przeprowadzeniem terapii
• ryzyko związane z wystąpieniem nieprawidłowości morfologicznych jest największe w czasie pierwszego trymestru; w tym okresie należy więc w miarę możności unikać narażenia płodu na oddziaływanie leku
• najlepiej wybierać środki stosowane powszechnie, o których dostępne informacje są najbardziej wyczerpujące
• należy preferować leki o krótkim okresie półtrwania, szybko eliminowane i dające niezbyt silne objawy abstynencyjne. Pacjentka może wówczas w każdej chwili podjąć decyzję o przerwaniu leczenia z powodu ciąży lub karmienia piersią
• leki należy stosować tylko wtedy, gdy ryzyko dla matki i płodu wynikające z wystąpienia zaburzenia jest większe niż ryzyko stosowania farmakoterapii