Zespół stresu pourazowego – charakterystyka psychologiczna i neuropsychologiczna
Artykuł przedstawia krótką charakterystykę zespołu stresu pourazowego ukazaną z dwóch perspektyw: psychologicznej; pokazane zostały głównie objawy psychopatologiczne, na jakie cierpią pacjenci z tym zespołem. Drugi obszar analizy – na nim głównie skupia się większa część tekstu, przedstawia badania neuropsychologiczne oraz neurobiologiczne, które mogą stać się punktem wyjścia dla zrozumienia objawów i dynamiki samego zespołu. Wyniki te pochodzą zarówno z badań przeprowadzanych za pomocą procedury diagnozy neuropsychologicznej, jak i metod neuroobrazowania: metodami ukazującymi zmiany w strukturze mózgu i obrazującymi funkcjonowanie mózgu. Została także podniesiona kwestia możliwości wykorzystania tych metod w postępowaniu sądowo-psychiatrycznym.
Mimo, iż sam termin „zespół stresu pourazowego” pojawił się na początku lat osiemdziesiątych, takie symptomy, jakie opisuje się u pacjentów z tym rozpoznaniem już dużo wcześniej stały się przedmiotem analizy psychiatrycznej i psychologicznej. Przyjmuję się, że opisywana przez psychoanalityków „nerwica wojenna”, którą rozpoznano u wielu żołnierzy po I wojnie światowej odpowiada objawowo właśnie dzisiejszemu PTSD, zwłaszcza wśród pacjentów, którzy byli weteranami wojny w Wietnamie. Podobne analogie można zauważyć w przypadku badań nad osobami, które przeżyły pobyt w obozie koncentracyjnym.
Warto więc zaznaczyć, że to w Europie po raz pierwszy badacze zajmujący się zaburzeniami psychicznymi zwrócili uwagę na to, że silne, traumatyczne przeżycia mogą w pewnym stopniu zaburzyć funkcjonowanie psychiczne człowieka. Kontynuując zainteresowanie tym zagadnieniem członkowie Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego przeszło 20 lat temu zauważyli wśród wspomnianych już weteranów wojny w Wietnamie, trwałe i głębokie zmiany w funkcjonowaniu psychicznym i psychofizycznym. W tym też okresie pojawiły się badania skoncentrowane na rodzaju traumatycznych przeżyć i wynikających z nich konsekwencji psychicznych, ale nie związanych z wojną. Objawy te związane były z przeżytym gwałtem, przemocą wobec dzieci i kobiet. (Burgess, Holmstrom, 1994, Kempe i Kempe, 1979, Walker, 1979).
W związku z tym zjawiskiem w psychiatrii i psychologii pojawia się nowa jednostka nozologiczna - zespół stresu pourazowego, znana w literaturze jako Post-Traumatic Stress Disorder (PTSD).
Zespół ten obejmuje zaburzenia psychiczne wynikające z:
- gwałtu,
- agresywnego napadu,
- walki frontowej,
- katastrof komunikacyjnych,
- tzw. „men-made disorders” (bombardowanie, tortury, obozy koncentracyjne, a ostatnio terroryzm).
Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (American Psychiatric Association) określa nie tylko co może powodować PTSD, ale także z czym to zaburzenie jest związane, a mianowicie z zagrożeniem życia i towarzyszącą temu bezradnością.
fot. ojoimages
Dotyczy ono także permanentnego odtwarzania traumy, a w konsekwencji koszmarnych snów związanych z traumą, przypominania i rozpamiętywania jej, uporczywego unikania – przede wszystkim wspomnień i sytuacji kojarzących się z traumatycznym wydarzeniem i zmniejszeniem ogólnej reaktywności - unikania uczuć, myśli związanych z traumą, przypominania ważnych aspektów traumy, chłodu emocjonalnego w kontaktach interpersonalnych.
Dotkliwymi objawami psychofizycznego pobudzenia są:
- zaburzenia z zasypianiem lub snem,
- trudności w koncentracji,
- drażliwość,
- wybuchy gniewu i złości (Lis-Turlejska, 1998a).
Często powtarzającym się objawem występującym w PTSD jest silne napięcie wywołane każdym wspomnieniem o wydarzeniu, czy też przedmiotem który się z tym wydarzeniem kojarzy, a także przeżywania nagłego poczucia o intruzywnym charakterze, że wydarzenie znów ma miejsce.
Piśmiennictwo
Recenzenci:
- prof.dr hab. Anna Herzyk
Źródło tekstu:
- 1. Bremner J. D., at all.: Deficits in short-term memory in posttraumatic stress disorder. American Journal of Psychiatry 1993, 150, 1015-1019.
2. Burges A. W. Holmstrom.: Rape trauma syndrome. American Journal of Psychiatry 1974, 131, 981-986.
3. Hamner M. B., Lorbeumbaum J. P., George M. S.: Potential role of the anteriorcingulate cortex in PTSD: Review of hypothesis. Depression and Anxiety 1999, 9, 1-14.
4. Herman J. L.: Przemoc: Uraz psychiczny i powrót do równowagi. Gdańsk, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 1998.
5. Horner M. D., Hamner M. B.: Neurocognitive functioning in posttraumatic stress disorder. Neuropsychology Review 2002, 12, No.1.
6. Kempe R. S., Kempe C. H.: Child abuse. Cambridge, Ma; Harvard University Press. 1978.
7. Lis-Turlejska M.: Współwystępowanie nadużywania/uzależnienia od alkoholu i zespół stresu pourazowego (PTSD). Nowiny Psychologiczne 1998, 2, 37-40.
8. Lis-Turlejska M.: Traumatyczny stres. Koncepcje i badanie. Warszawa: PAN 1998.
9. McFarlane A., Yehude R.: Resilience vulnerability and the course of posttraumatic reactoins. W: Traumatic stress: effects of overwhelming experience on mind, body, and society. Red.: B.,A. Van der Kolk, A.,C., McFarlane. New York: The Guilford Press 1995.
10. Niehoff D.: Biologia przemocy. Poznań: Media Rodzina 2000.
11. Salev A.,Y.: Stress versus traumatic stress: From acute homeostatic reactions to chronic psychopathology. W: Traumatic stress: The effects of overwhelming experience on mind, body, and society. Red.: B., A. Van der Kolk, A.,C. McFarlane New York: The Guilford Press 1995.
12. Van der Kolk B.,A., The body keep the score: Approaches to the psychobiology of posttraumatic stress disorder. W: Traumatic stress: The effects of overwhelming experience on mind, body, and society. Red.: B.,A.Van der Kolk, A.,C., McFarlane. New York: The Guilford Press 1996.
13. Van der Kolk B., A.: The psychobiology of PTSD. Journal of Clinical Psychiatry, 1997,58, 21-22.
14. Walker L.: The battered women. New York: Harper & Row 1997.
Kategorie ICD:
- Tagi:
- ptsd,
- stres pourazowy
