Artykuł przedstawia krótką charakterystykę zespołu stresu pourazowego ukazaną z dwóch perspektyw: psychologicznej; pokazane zostały głównie objawy psychopatologiczne, na jakie cierpią pacjenci z tym zespołem. Drugi obszar analizy – na nim głównie skupia się większa część tekstu, przedstawia badania neuropsychologiczne oraz neurobiologiczne, które mogą stać się punktem wyjścia dla zrozumienia objawów i dynamiki samego zespołu. Wyniki te pochodzą zarówno z badań przeprowadzanych za pomocą procedury diagnozy neuropsychologicznej, jak i metod neuroobrazowania: metodami ukazującymi zmiany w strukturze mózgu i obrazującymi funkcjonowanie mózgu. Została także podniesiona kwestia możliwości wykorzystania tych metod w postępowaniu sądowo-psychiatrycznym.
Wraz z pracami badawczymi nad PTSD, w USA pojawiają się wystandaryzowane metody pomiaru natężenia jego objawów, diagnozowania ich (The PTSD Checklist-PCL: clinical Administrated PTSD Scale -CAPS; Missisipi Scale ).
Badania tego zjawiska wyraźnie wskazują, że przewlekle przeżywany stres wywiera długofalowy wpływ na powstanie zaburzeń psychicznych. Badania te pozwalają również na zrozumienie nie tylko istniejącego schematu funkcjonowania biologicznego związanego z traumą, a także sposobu widzenia świata, osobowości. Schemat ten nie związany jest z podłożem genetycznym, a raczej z długotrwałymi przeżyciami , które spowodowały bezradność (Van der Kolka, McFarlane, 1996).
Ci sami autorzy wyraźnie wskazują, że PTSD jest procesem, który ma w swoim przebiegu etapy:
- ostrą reakcję pourazową,
- chroniczną reakcję na traumatyczne zdarzenie
- adaptację organizmu do znoszenia PTSD.
Zdaniem tych autorów i Yehude (1995) cechą charakterystyczną PTSD jest fakt długotrwałego występowania reakcji po pewnym okresie inkubacji objawów, zanim dadzą o sobie znać. Reakcja szoku pojawiającego się bezpośrednio po traumatycznym zdarzeniu nie jest jeszcze zespołem stresu pourazowego. Reakcja ta traktowana jest jako coś naturalnego.
Uświadomienia sobie objawów postraumatycznych może mieć szczególne znaczenie w poradzeniu sobie, a nawet w terapii. Trzeba jednak wspomnieć, że coraz częściej podnosi się kwestię pewnych wrodzonych predyspozycji, o charakterze neurobiologicznym, które w znacznym stopniu wpływają na występowanie tego zespołu. Nie do końca uprawnione wydaje się twierdzenie, że tylko czynniki psychospołeczne wpływają na powstanie omawianego zaburzenia, gdyż wówczas wszystkie osoby, które zostały poddane takim negatywnym oddziaływaniom musiałyby przejawiać syndromy PTSD, podczas gdy wiadomo, że tak nie jest.
Dlatego też, nie można traktować samego zespołu wyłącznie jako zjawiska w pełni determinowanego czynnikami psychologicznymi.
Biorąc jednak pod uwagę owe czynniki psychologiczne, wymienia się następujące: wadliwa sieć wsparcia społecznego lub jego brak, osobowość i oczywiście doświadczenie życiowe w znoszeniu cierpienia – czyli sposób i skuteczność w radzeniu sobie z sytuacjami trudnymi.
fot. ojoimages
Wśród osób ujawniających klasyczne objawy PTSD pojawiają się także pewne symptomy występujące też w innych jednostkach nozologicznych:
- dystymia,
- zaburzenia lękowe,
- kompulsywno-obsesyjne, impulsywne zachowania,
- nadużywanie i uzależnienie od środków zmieniających nastrój (psychoaktywnych),
- szereg objawów, które można określić jako somatyzację stanu psychicznego.
Syntetycznie ujmując, objawy PTSD obejmują zmiany w regulacji pobudzenia afektywnego, zmiany w zakresie świadomości, koncentracji uwagi i wspomnianą wyżej somatyzację oraz zaburzenia charakterologiczne (Herman, 1998, van der Kolk, 1998b).
