Znaczenie trzeźwienia jako procesu zmiany w terapii uzależnienia od alkoholu.
Autorzy: mgr Katarzyna Dolińska - certyfikowana specjalistka psychoterapii uzależnień; Centrum Rozwoju Osobistego. Gabinet Psychoterapii w Brwinowie http://psychoterapiauzaleznien.pl/
Autor/autorzy opracowania:
- mgr Katarzyna Dolińska - certyfikowana specjalistka psychoterapii uzależnień; Centrum Rozwoju Osobistego. Gabinet Psychoterapii w Brwinowie http://psychoterapiauzaleznien.pl/
Kategorie ICD:
Kategorie ATC:

Psychoterapia uzależnień używa w swojej nomenklaturze określeń “abstynencja” oraz “trzeźwienie”. Określenia te różnią się znacząco i obrazują funkcjonowanie osoby uzależnionej od alkoholu. Cześć osób będących w terapii uzależnień, utrzymuje abstynencję, ale nie każda z nich „trzeźwieje”, co z kolei kończy się powrotem do picia alkoholu.
Abstynencję od alkoholu jest w stanie utrzymać każdy alkoholik – zależy to np. od jego motywacji. Nie każdy jednak podejmuje prawdziwy proces zmian w swoim funkcjonowaniu i myśleniu. W psychoterapii uzależnień „abstynencja” określa czas niespożywania alkoholu - bez innych cech zmian w funkcjonowaniu.
Trzeźwienie jest natomiast długotrwałym procesem, w którym osoba uzależniona dokonuje realnych zmian w swoim zachowaniu i myśleniu na temat siebie, świata czy innych ludzi, rozwija i pielęgnuje swój system wartości. Ten proces zmian czyli „trzeźwienie” osoba uzależniona może rozpocząć trafiając do psychoterapeuty uzależnień. Na początku wskaźnikiem zmian w funkcjonowaniu osoby uzależnionej jest systematyczne chodzenie na terapię, zaangażowanie w leczenie czy np. udział w mitingach AA. Kolejne etapy zdrowienia obejmują funkcjonowanie w innych obszarach życia, np.: rodzina, znajomi i przyjaciele, praca, życie duchowe, zdrowie, pasje i zainteresowania, a w końcu życie uczuciowe.
Oczywiście, biorąc pod uwagę psychologiczne mechanizmy obronne uzależnienia, proces powrotu do zdrowia jest w początkowej fazie dość żmudny i nie daje gratyfikacji. Jednak z upływem czasu i wdrażanych zmian, przynosi wiele korzyści osobie uzależnionej – i tym samym ogranicza powrót do czynnego uzależnienia.
„Objawami” trzeźwienia w obszarach życia mogą być następujące zachowania i myślenie osoby uzależnionej”:
- życie rodzinne – alkoholik zaczyna funkcjonować w roli rodzica, małżonka, itd., dba o rodzinę, poprawnie komunikuje się z członkami rodziny, okazuje zrozumienie, wsparcie ciepło. Nazywa swoje potrzeby. Bierze odpowiedzialność za funkcjonowanie rodziny.
- znajomi, przyjaciele – osoba uzależniona dba o relacje z innymi ludźmi, potrafi „na trzeźwo” spędzać czas z innymi, ma satysfakcję z relacji z innymi, otwiera swój dom na inne osoby. Buduje „grupę wsparcia” dla swojego zdrowienia, w skład której często wchodzą inni trzeźwiejący alkoholicy, służący np. rozmową w trudnych sytuacjach.
- praca – osoba uzależniona rozwija się zawodowo, pracę wykonuje sumiennie, obowiązkowo. Dba o podnoszenie kwalifikacji.
- życie duchowe – alkoholik rozwija swoją duchowość, czerpie energię do zmian, godzi się ze swoją bezsilnością na różne doświadczenia życiowe. Wzmacnia i pielęgnuje swój system wartości, określa zasady postępowania.
- drowie – osoba uzależniona dba o swoje zdrowie fizyczne i psychiczne, odwiedza lekarza, robi niezbędne badania. Dba o pielęgnowanie zdrowia, np. racjonalnie się odżywia, uprawia sport.
- pasje, zainteresowania – trzeźwiejący alkoholik powraca do starych zainteresowań (sprzed okresu uzależnienia) lub odnajduje nowe pasje. Dąży do rozwoju, samorealizacji.
- życie uczuciowe – alkoholik rozwija umiejętności rozpoznawania, nazywania i przeżywania różnych uczuć w konstruktywny sposób. Ma umiejętność przeżywania złości i radości, mówi o swoich uczuciach i potrzebach, nie rani przy tym innych ludzi.
Trzeźwienie, jak widać powyżej, jest procesem zmian mogących trwać całe lata. Ważne jest to, żeby osoba zdrowiejąca z uzależnienia stale się rozwijała i była otwarta na zmiany. Otwartość na zmiany daje możliwość satysfakcjonującego życia na trzeźwo.
Fazy rozwoju choroby alkoholowej.
W 1952 roku Elvin Morton Jellinek przedstawił koncepcję faz rozwoju choroby alkoholowej (lewa strona wykresu). Zgodnie z tą koncepcją i na podstawie doświadczeń terapeutów, opracowano proces zmian świadczących o zdrowieniu z uzależnienia (prawa strona wykresu). Zgodnie z rozwojem uzależnienia od alkoholu, pacjent będący w terapii uzależnienia, przechodzi etapy powrotu do zdrowia. Patrząc na proces zmian w trzeźwieniu, można posłużyć się wykresem, gdzie począwszy od etapu leczenia odwykowego, widać możliwość zmiany stylu życia i poszukiwanie nowych wartości czy zasad, czyli trzeźwienia.
Fazy rozwoju uzależnienia wg. Jelinnka:
- Faza pierwsza – prealkoholiczna faza objawowa (faza ostrzegawcza).
- Faza zwiastunowa
- Faza krytyczna
- Faza chroniczna
Rys. Fazy rozwoju uzależnienia od alkoholu oraz etapy zdrowienia (plakat edukacyjny oprac. Paweł Kołakowski, Jerzy Drabik).
„Proces zmiany rozpoczyna się od momentu podjęcia leczenia uzależnienia.”
- Pierwsza fazie zdrowienia to tzn. „leczenie odwykowe”, osoba uzależniona uzyskuje wiedzę na temat choroby, rozpoznaje u siebie objawy choroby. Rozpoczyna się uznawanie swojej bezsilności co do alkoholu. Alkoholik regularnie korzysta z psychoterapii uzależnienia.
- Następnie, w fazie „rehabilitacji”, osoba rozwija umiejętność radzenia sobie z trudnymi uczuciami, buduję „grupę wsparcia” czy dba o rodzinę i znajomych. Poprzez te zmiany, wizja życia osoby uzależnionej zmienia się - powstaje konstruktywny obraz życia. Pacjent w tym czasie jest w pogłębionym etapie leczenia uzależnienia.
- W fazie „samorealizacji”, osoba uzależniona rozwija swoje zainteresowania, pasje. Dba o swój rozwój wewnętrzny (sfera emocjonalna) i zewnętrzny – realizuje się jako członek rodziny czy przyjaciel.
- Faza „trzeźwienia” to ostatnia faza, w której osoba uzależniona w pełni akceptuje swoje trzeźwienie jako drogę życiową, widoczne są zmiany w stylu życia i myśleniu osoby uzależnionej.
Jak widać, „abstynencja” znacząco różni się od „trzeźwienia”. Osoba uzależniona na drodze zdrowienia z uzależnienia, przechodzi wiele zmian, zarówno w myśleniu jak i w zachowaniu. Zmienia się także „świat wewnętrzny” osoby uzależnionej. Potrafi ona na trzeźwo przeżyć trudne uczucia. Jej jakość życia znacznie się zmienia, ukazują się jej wartości, o które zaczyna dbać. Ten długotrwały proces zmian, w dużym stopniu pozwala na zachowanie satysfakcjonującego, trzeźwego życia.