Choroby psychiczne

Zespół Roszpunki to bardzo rzadko spotykany rodzaj niedrożności jelit. Jego bezpośrednią przyczyną jest nawyk zjadania włosów (trichofagia). W wielu przypadkach trichofagia współistnieje z zaburzeniem, które polega na wyrywaniu włosów. Jest to złożony problem, którym wymaga specjalistycznego leczenia w tym pomocy psychiatry. Operacja jest zabiegiem ratującym życie. Co wiemy o zespole Roszpunki?

Wśród dzieci i młodzieży wzrasta częstość konieczności skorzystania z pomocy specjalistów od zdrowia psychicznego. Czym jest takowa sytuacja spowodowana? Czy za choroby psychiczne u dzieci i młodzieży odpowiada nieprawidłowe wychowanie i nadmiar elektroniki w otaczającym świecie, jak niektórzy zwykli uważać, czy też problem spowodowany jest zupełnie innymi przyczynami? Znajomość czynników związanych z rozwojem chorób psychicznych u dzieci jest istotna – dzięki tej wiedzy będzie można ich unikać.

Tak jak pacjent z cukrzycą może mieć równocześnie niewydolność serca czy wątroby, tak samo osoba chora na depresję może cierpieć na jeszcze inne choroby czy zaburzenia psychiczne - stan taki określa się mianem współchorobowości. Konsekwencje występowania u jednego pacjenta kilku problemów związanych ze zdrowiem psychicznym są znaczne – część zaburzeń może w końcu zostać przeoczona i przez to nieleczona. Ze współchorobowością w psychiatrii jest jednak związanych jeszcze kilka innych aspektów.

Anoreksja i bulimia są najbardziej znanymi zaburzeniami odżywiania. Obecnie wyróżniane są one jako osobne jednostki chorobowe, jednakże nie zawsze tak było – powodem takiej sytuacji zapewne był fakt, że część objawów jest wspólna dla obu tych schorzeń. U pacjenta w danej chwili może występować jedno z zaburzeń odżywiania, ale w międzyczasie diagnoza może ulegać zmianie: czy ma to jakiekolwiek znaczenie?

W psychiatrii diagnozy stawiane są głównie na podstawie badania psychiatrycznego, czyli ukierunkowanej rozmowy z pacjentem. Różnego rodzaju procedury, takie jak choćby oznaczenie stężeń hormonów tarczycowych we krwi, również są wykonywane, jednakże zdecydowanie rzadziej niż w innych specjalnościach. A co z badaniami obrazowymi? Psychiatrzy wbrew pozorom również je zlecają, co więcej – możliwe, że w przyszłości znacząco ułatwią one stawianie psychiatrycznych diagnoz.

Zwyczajny smutek, czy może jednak coś poważniejszego? Dziecięce opowieści jako przejaw bogatej wyobraźni czy rozwijającej się podstępnie choroby? To właśnie rodzice przykładają ku dzieciom największą uwagę i to oni pierwsi mogą wysnuć podejrzenie, że ich potomek cierpi na jakieś zaburzenie psychiczne. Rodzina musi jednak najpierw mieć świadomość tego, na co powinna zwracać uwagę – poniżej krótki przewodnik po problemach, których wystąpienie u dziecka może (a nawet powinno) budzić niepokój.

Zaburzeniami dysocjacyjnymi nazywamy przejściowe albo utrwalone stany, w których dochodzi do rozłączenia funkcji, które normalnie są zintegrowane, czyli świadomości, pamięci, tożsamości czy percepcji. Człowiek jest świadomy, że jest osobą, że nazywa się tak i tak, potrafi odnaleźć siebie w czasie i przestrzeni. Część wydarzeń jest w stanie zapamiętać i w dowolnym momencie przywołać, posługując się mową. Odbiera czynniki zewnętrzne (bodźce) i potrafi na nie odpowiednio zareagować (np. uczucie zimna kompensuje ubraniem itd.). 

Zbyt często wydarza się tragedia. Zbyt często człowiek, targany różnymi emocjami i z różnych przyczyn, podnosi rękę na własne życie. To zawsze jest tragedia. A tym większa, że popełnione samobójstwo jest traumą również dla innych osób - dla rodziny, przyjaciół, bezpośrednich świadków zdarzenia. Ginie człowiek i gasną osoby z nim związane. To bardzo ważny społecznie problem dotykający wiele rodzin w Polsce. 10 września obchodzony był Światowy Dzień Zapobiegania Samobójstwom – niezwykle ważne dla debaty publicznej wydarzenie.

„Dzieci mają tak beztroskie życie, że nie mogą mieć depresji” - jeżeli ktoś wyznaje takie przekonanie, to jest w całkowitym błędzie. Dorastający pacjenci cierpieć mogą zarówno na zaburzenia nastroju i schizofrenię, jak i borykać się z jednostkami rozpoznawanymi tylko w okresie przed uzyskaniem pełnoletności. W Polsce psychiatrów dziecięcych jest mało, ale... czy brak tych specjalistów rzeczywiście stanowi problem?

Urojenia to nieprawidłowe osądy, w których prawdziwość mocno wierzą pacjenci ich doświadczający. Objaw ten występować może jako samodzielny problem, ale i w przebiegu dużej ilości różnych jednostek chorobowych. Treść urojeń bywa niezwykle bogata: dotyczyć mogą one prześladowania, przeświadczenia o pełnieniu niezwykle istotnej funkcji w społeczeństwie czy przesyłania choremu przez kogoś jakichś myśli.

Książka pod redakcją Aarona T. Becka, Denise D. Davies i Arthura Freemana jest najważniejszym źródłem wiedzy o charakterze i terapii zaburzeń osobowości w ujęciu poznawczo-behawioralnym. Redaktorzy opisują najważniejsze cele terapii oraz zagadnienia związane z utrzymaniem postępów w leczeniu, zakończeniem terapii i samoopieką klinicysty.

Już starożytni Grecy odkryli, że może istnieć zależność między kreatywnością a zachorowaniami na choroby psychiczne, jednak na dobrą sprawę motyw geniusza sztuki targanego wewnętrznymi demonami utrwalił się dopiero w XIX wieku, wraz ze zmianą statusu społecznego „artysty”. Współczesna nauka i psychiatria starają się przekuć ten stereotyp na konkretne liczby i udzielić odpowiedzi na podstawie wniosków wyciągniętych z badań. 

Wystąpienie u pacjenta anoreksji w najgorszym przypadku może nawet stanowić groźbę dla jego życia. Wynika to głównie z konsekwencji niedoborów składników odżywczych, których deficyt dysreguluje pracę w zasadzie każdego narządu ludzkiego organizmu. Problemy pacjentów z anoreksją dotyczą m.in. struktury kości, pracy serca czy funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego. Istnieje grupa objawów, których wystąpienie u osoby cierpiącej na to zaburzenie odżywiania powinno skłonić do zasięgnięcia pilnej pomocy medycznej.

Zanim ktoś zostanie neurologiem lub psychiatrą, musi odbyć studia medyczne. W ich programie znajduje się nabycie zarówno umiejętności badania psychiatrycznego, jak i neurologicznego. Podstawy teoretyczne ma więc każdy lekarz, później jednak dochodzi do wyboru specjalizacji i zawężenia kręgu leczonych przez danego specjalistę jednostek. W przypadku pacjentów z otępieniem część objawów dotyczy neurologii, część z kolei psychiatrii – w związku z tym, z którymi dolegliwościami do kogo należy się udać?

Hasło „wizyta u psychiatry” niejednokrotnie budzi nieprzyjemne skojarzenia skutkujące tym, że część pacjentów unika wizyt w gabinecie tych specjalistów. Czy rzeczywiście są ku temu powody? Zdecydowanie nie! Choć badanie psychiatryczne znacząco różni się od badań lekarzy innych specjalności, to nadal pozostaje badaniem lekarskim. Możliwe, że dowiedzenie się, o co pytają psychiatrzy sprawi, że lęk przed wizytą u tych specjalistów się zmniejszy – szczegóły poniżej.

Psychiatria stanowi ważną dziedzinę medycyny. Może o tym świadczyć choćby fakt, że staż w jej zakresie jest – obok pracy na oddziałach m.in. internistycznych czy ginekologicznych – jednym z elementów lekarskiego stażu podyplomowego. Ogólna wiedzy społeczeństwa o chorobach i zaburzeniach psychicznych wydaje się niestety dość mała: „wariat”, „czubek” to jedne z łagodniejszych określeń pacjentów placówek psychiatrycznych. Czym są więc choroby psychiczne i czy każdej z nich należy się aż tak lękać?

W praktyce lekarza klinicysty mamy do czynienia, zasadniczo, z dwoma okolicznościami klinicznymi. Jeśli na podstawie objawów, z jakimi zgłasza się człowiek na Izbę Przyjęć (albo jest przywożony przez Pogotowie Ratunkowe), możemy domniemywać, że mamy do czynienia z chorobą, która w bezpośrednim następstwie doprowadzi do jego zgonu, musimy niezwłocznie podjąć interwencję. Powinniśmy możliwie szybko ustalić przyczynę stanu, w jakim jest pacjent, a następnie wdrożyć leczenie farmakologiczne bądź zabiegowe. W takich okolicznościach mówimy o stanie nagłym.

Prawdopodobieństwo związania się z osobą cierpiącą na zbliżone zaburzenie bywa dwukrotnie, nieraz trzykrotnie wyższe niż stworzenie pary z osobą zdrową. 

Hipomania (zespół hipomaniakalny) opisywana zwykle jako stan nadmiernie podwyższonego nastroju, tzw. „górka” lub "mania o łagodniejszym nasileniu" może stanowić jeden z epizodów choroby afektywnej dwubiegunowej (ChAD) i doprowadzić do istotnego pogorszenia funkcjonowania psychospołecznego.

Co oznacza pojęcie „zaburzenie osobowości”? Zaburzenie osobowości samo w sobie nie jest chorobą, a przynajmniej nie powinno być na równi z chorobą traktowane. Czym innym bowiem jest np. zapalenie gardła, gdzie konkretna przyczyna (czynnik etiologiczny), powoduje konkretny skutek (objawy choroby), z którym wiemy jak sobie poradzić (wyleczyć).