Psychiatria: podręcznik dla studentów pielęgniarstwa.

Autorzy: Maciej Matuszczyk

Autor/autorzy opracowania:

Maciej Matuszczyk

Adres www źródła:

wydawnictwo.sum.edu.pl/product_info.php?products_id=46

28-09-2007

Polecamy do zapoznania się z podręcznik dla studentów pielęgniarstwa pod red. I. Krupki-Matuszczyk, M. Matuszczyka. Książka jest dostępna w postaci PDF na stronie Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

Reklama

Psychiatria: podręcznik dla studentów pielęgniarstwa.
Pod red. I. Krupki-Matuszczyk, M. Matuszczyka [aut. A. Cieślik i in.]
Katowice: SUM, 2007

Spis treści

Przedmowa .........................................................................................................................................11
1. Psychopatologia ogólna (Krystyna Jena)......................................................................................13
1.1. Zaburzenia uwagi ..................................................................................................................... 13
1.2. Zaburzenia spostrzegania ......................................................................................................... 14
1.3. Zaburzenia myślenia ................................................................................................................ 15
1.4. Zaburzenia pamięci .................................................................................................................. 19
1.5. Zaburzenia czynności emocjonalnych i motywacyjnych ......................................................... 19
1.6. Zaburzenia aktywności ruchowej ............................................................................................. 22
2. Zespoły psychopatologiczne (Beata Trędzbor).............................................................................29
2.1. Zespół depresyjny .................................................................................................................... 29
2.2. Zespół maniakalny ................................................................................................................... 30
2.3. Inne zespoły psychopatologiczne ............................................................................................. 30
2.4. Zespoły zaburzeń świadomości ................................................................................................32
3. Schizofrenia, zaburzenia typu schizofrenii (schizotypowe) i urojeniowe (Marek Krzystanek)....................................................................................................................................35
3.1. Zaburzenia schizofreniczne (F 20) ........................................................................................... 35
3.1.1. Patogeneza schizofrenii..................................................................................................35
3.1.2. Epidemiologia................................................................................................................36
3.1.3. Rozpoznawanie..............................................................................................................36
3.1.4. Rokowanie i leczenie......................................................................................................39
3.1.5. Różnicowanie.................................................................................................................40
3.2. Zaburzenia schizotypowe (F 21) .............................................................................................. 41
3.2.1. Patogeneza.....................................................................................................................42
3.2.2. Epidemiologia................................................................................................................42
3.2.3. Rozpoznawanie..............................................................................................................42
3.2.4. Rokowanie i leczenie......................................................................................................42
3.2.5. Różnicowanie.................................................................................................................43
3.3. Zaburzenia urojeniowe (F 22) .................................................................................................. 43
3.3.1. Patogeneza.....................................................................................................................43
3.3.2. Epidemiologia................................................................................................................43
3.3.3. Rozpoznawanie..............................................................................................................43
3.3.4. Rokowanie i leczenie......................................................................................................43
3.3.5. Różnicowanie.................................................................................................................44
3.4. Ostre i przemijające zaburzenia psychotyczne (F 23) ..............................................................44
3.4.1. Ostre wielopostaciowe zaburzenia psychotyczne..........................................................44
3.4.2. Ostre zaburzenia psychotyczne podobne do schizofrenii...............................................44
3.4.3. Ostre zaburzenia psychotyczne z przewagą urojeń........................................................45
3.5. Indukowane zaburzenia urojeniowe (F 24) .............................................................................. 45
3.6. Zaburzenia schizoafektywne (F 25) ......................................................................................... 45
4. Zaburzenia nastroju (Krzysztof Kucia).........................................................................................47
4.1. Zaburzenia nastroju .................................................................................................................. 47
4.2. Depresja ..................................................................................................................................47
4.2.1. Przyczyny i klasyfikacja.................................................................................................47
4.2.2. Obraz kliniczny..............................................................................................................48
4.3. Depresje maskowane ................................................................................................................ 49
4.3.1. Przebieg........................................................................................................................49 6 Psychiatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa
4.3.2. Trudności w rozpoznawaniu..........................................................................................50
4.3.3. Leczenie.......................................................................................................................51
4.4. Mania ......................................................................................................................................51
4.5. Dystymia ................................................................................................................................ 52
4.5.1. Rozpoznanie różnicowe.................................................................................................53
5. Zaburzenia lękowe (Maciej Matuszczyk)......................................................................................55
5.1. Przyczyny powstawania zaburzeń lękowych ........................................................................... 55
5.1.1. Psychologiczne przyczyny lęku.....................................................................................55
5.1.2. Biologiczne podłoże lęku...............................................................................................56
5.2. Epidemiologia .......................................................................................................................... 56
5.3. Klasyfikacja ..............................................................................................................................56
5.3.1. Lęk napadowy (paniczny)..............................................................................................56
5.3.2. Zaburzenia lękowe uogólnione......................................................................................57
5.3.3. Fobie.............................................................................................................................57
5.3.4. Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne...............................................................................58
5.3.5. Różne formy reakcji na stres..........................................................................................58
5.3.6. Zaburzenia adaptacyjne..................................................................................................58
5.3.7. Reakcja żałoby...............................................................................................................59
5.3.8. Ostra reakcja na stres......................................................................................................59
5.3.9. Zaburzenia stresowe pourazowe....................................................................................59
5.3.10. Zaburzenia dysocjacyjne..............................................................................................59
5.3.11. Lęk w schorzeniach somatycznych..............................................................................60
5.3.12. Zaburzenia lękowe spowodowane używaniem substancji psychoaktywnych..............60
5.3.13. Lęk związany z leczeniem............................................................................................60
5.3.14. Lęk w chorobach psychicznych...................................................................................61
5.4. Leczenie ................................................................................................................................. 61
5.4.1. Psychoterapia.................................................................................................................61
5.4.2. Farmakoterapia...............................................................................................................61
6. Postępowanie z pacjentami uzależnionymi (Krzysztof Krysta, Adam Klasik).............................63
6.1. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z używaniem alkoholu ................ 63
6.1.1. Obraz kliniczny alkoholowego zespołu abstynencyjnego..............................................64
6.1.2. Majaczenie alkoholowe (majaczenie drżenne, biała gorączka)......................................64
6.1.3. Ostra halucynoza alkoholowa (ostra omamica).............................................................64
6.1.4. Przewlekła halucynoza alkoholowa (halucynoza Wernickego).....................................65
6.1.5. Encefalopatia Wernickego.............................................................................................65
6.1.6. Psychoza Korsakowa (alkoholowy zespół amnestyczny, choroba Korsakowa, zespół Wernickego-Korsakowa)....................................................................................65
6.1.7. Paranoja alkoholowa (alkoholowy obłęd zazdrości, obłęd opilczy, „zespół Otella”)....66
6.2. Zaburzenia psychiczne i zaburzenia zachowania związane z używaniem innych substancji psychoaktywnych ..................................................................................................................... 66
6.2.1. Opiaty...........................................................................................................................66
6.2.2. Kannabinoidy.................................................................................................................67
6.2.3. Amfetamina....................................................................................................................67
6.2.4. Substancje halucynogenne.............................................................................................67
6.2.5. Substancje wziewne.......................................................................................................68
6.3. Diagnoza zespołów związanych z uzależnieniem od substancji według ICD-10 .................... 68
6.3.1. Kryteria rozpoznania używania szkodliwego (F 1x1)....................................................68
6.3.2. Kryteria rozpoznania zespołu uzależnienia (F 1x2).......................................................68
6.3.3. Kryteria rozpoznania zespołu abstynencyjnego (F 1x3)................................................69
6.3.4. Kryteria rozpoznania zespołu abstynencyjnego z majaczeniem (F 1x4).......................69
6.3.5. Zaburzenia psychotyczne (F 1x5):.................................................................................69
6.3.6. Rezydualne i późno ujawniające się zaburzenia psychotyczne (F 1x5).........................69 Spis treści 7
6.3.7. Zespół amnestyczny (F 1x6)..........................................................................................69
6.4. Problemy związane z diagnostyką uzależnień na różnych etapach leczenia ........................... 70
6.5. Farmakoterapia uzależnień .......................................................................................................71
6.5.1. Farmakoterapia w uzależnieniu od alkoholu..................................................................71
6.5.2. Farmakoterapia w uzależnieniu od opiatów...................................................................72
6.5.3. Farmakoterapia w uzależnieniu od leków uspokajających.............................................72
6.6. Długoterminowe leczenie i rehabilitacja osób uzależnionych ................................................. 72
6.7. Terapia substytucyjna ...............................................................................................................73
6.8. Terapia ukierunkowana na abstynencję ................................................................................... 74
7. Organiczne zaburzenia psychiczne (Anna Warchala).................................................................75
7.1. Choroby układu nerwowego przebiegające z otępieniem ........................................................ 75
7.2. Podział otępień ......................................................................................................................... 75
7.3. Epidemiologia otępień ..............................................................................................................76
7.4. Fizjologiczne skutki starzenia się OUN ................................................................................... 76
7.5. Zaburzenia pamięci .................................................................................................................. 77
7.6. Choroba Alzheimera ................................................................................................................ 77
7.7. Otępienie z ciałami Lewy’ego ..................................................................................................78
7.8. Otępienie czołowo-skroniowe .................................................................................................. 78
7.9. Leczenie ................................................................................................................................. 78
7.10. Choroba Huntingtona (chH) ................................................................................................... 79
7.11. Choroba Parkinsona (chP) ......................................................................................................79
7.12. Choroba Wilsona .................................................................................................................... 80
7.13. Zaburzenia psychiczne w neuroinfekcjach ............................................................................ 80
7.14. Przewlekłe choroby neuroinfekcyjne ..................................................................................... 81
7.14.1. Zespół nabytego upośledzenia odporności (AIDS)...................................................81
7.14.2. Podostre stwardniające zapalenie mózgu..................................................................81
7.14.3. Pasażowalne encefalopatie gąbczaste (PEG), czyli choroby wywołane przez priony........................................................................................................................81
7.15. Wtórne zespoły otępienne ..................................................................................................... 82
7.16. Zespoły otępienne i inne zaburzenia psychiczne w następstwie urazów czaszkowo- -mózgowych ........................................................................................................................... 82
7.17. Guzy wewnątrzczaszkowe ..................................................................................................... 83
7.18. Organiczny zespół amnestyczny (zespół lub psychoza Korsakowa, OZA) ........................... 83
7.19. Zespoły psychotyczne z zaburzeniami świadomości niewywołane alkoholem ani substancjami psychoaktywnymi ............................................................................................ 83
7.20. Zaburzenia osobowości i zachowania spowodowane chorobą, uszkodzeniem lub dysfunkcją mózgu ................................................................................................................... 84
7.20.1. Zespół czołowy..........................................................................................................84
7.20.2. Zespół skroniowy.......................................................................................................84
8. Farmakoterapia i wybrane metody leczenia biologicznego w psychiatrii (Irena Krupka-Matuszczyk).......................................................................................................................87
8.1. Leki przeciwpsychotyczne, neuroleptyki ................................................................................. 87
8.2. Leki przeciwdepresyjne, tymoleptyki ...................................................................................... 88
8.3. Leki przeciwlękowe i nasenne ................................................................................................. 89
8.3.1. Zasady stosowania..........................................................................................................90
8.3.2. Wskazania......................................................................................................................90
8.3.3. Przeciwwskazania..........................................................................................................90
8.3.4. Działania niepożądane....................................................................................................90
8.3.5. Zatrucia BDZ..................................................................................................................91
8.4. Leki nasenne niebenzodiazepinowe ......................................................................................... 91
8.5. Stabilizatory nastroju = leki normotymiczne ........................................................................... 91
8.6. Leki prokognitywne i nootropowe ........................................................................................... 92 8 Psychiatria. Podręcznik dla studentów pielęgniarstwa
8.7. Środki pychostymulujące, pobudzające ................................................................................... 93
8.8. Pozafarmakologiczne metody terapii biologicznej .................................................................. 93
8.8.1. Elektrowstrząsy (EW = sejsmoterapia)..........................................................................93
8.8.2. Bezsenność wymuszona.................................................................................................93
8.8.3. Światłoterapia.................................................................................................................94
8.8.4. Inne...............................................................................................................................94
9. Wybrane zagadnienia z psychiatrii wieku rozwojowego (Małgorzata Janas-Kozik)................95
9.1. Całościowe zaburzenia rozwojowe F 84 .................................................................................. 96
9.1.1. Autyzm dziecięcy (autyzm Kannera, zespół Kannera) – F 84.0....................................97
9.1.2. Zespół Aspergera F 84.5................................................................................................99
9.2. Zaburzenie hiperkinetyczne (zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi – ADHD) – F 90 .......................................................................................................... 101
9.3. Jadłowstręt psychiczny, anoreksja psychiczna F 50.0. .......................................................... 104
9.4. Żarłoczność psychiczna, bulimia psychiczna F 50.2. ............................................................ 108
10. Muzykoterapia w procesie leczenia (Sylwia Niezgoda).............................................................111
10.1. Czym jest muzykoterapia? ................................................................................................... 111
10.2. Muzykoterapia w procesie leczenia ..................................................................................... 111
10.2.1. Muzykoterapia w oddziale psychiatrycznym...........................................................112
10.2.2. Zajęcia relaksacyjne w procesie leczenia zaburzeń lękowych.................................113
10.2.3. Zajęcia muzykoterapeutyczne w procesie leczenia zaburzeń lękowych..................113
10.2.4. Zajęcia relaksacyjne w procesie leczenia zaburzeń z kręgu psychoz......................113
10.2.5. Muzykoterapia w procesie leczenia zaburzeń z kręgu psychoz...............................114
10.2.6. Rola pielęgniarki w muzykoterapii i relaksacji........................................................114
11. Arteterapia w procesie leczenia (Małgorzata Kania).................................................................117
12. Psychoterapeutyczna rola pielęgniarki w domu pomocy społecznej (Zygmunt Podbielski)...121
12.1. Kontakt ............................................................................................................................... 121
12.2. Udzielanie informacji ........................................................................................................... 123
12.3. Rozmowa terapeutyczna ...................................................................................................... 124
12.4. Podsumowanie ..................................................................................................................... 125
13. Specyfika opieki pielęgniarskiej w oddziale psychiatrycznym (Teresa Grzywna, Aleksandra Cieślik).......................................................................................................................127
13.1. Specyfika relacji pielęgniarka – pacjent ...............................................................................127
13.2. Źródła informacji o chorym psychicznie i ich dokumentowanie ......................................... 129
13.3. Proces komunikacji .............................................................................................................. 131
13.4. Udział pielęgniarki w procesie farmakoterapii .................................................................... 134
13.5. Udział pielęgniarki w terapii wstrząsami elektrycznymi ..................................................... 136
13.6. Udział pielęgniarki w psychoterapii .................................................................................... 136
13.7. Udział pielęgniarki w terapii zajęciowej .............................................................................. 138
13.8. Rehabilitacja chorych psychicznie – udział pielęgniarki ..................................................... 140
13.9. Proces pielęgnowania w psychiatrii ..................................................................................... 144
13.10. Pielęgnowanie chorego z zespołem depresyjnym .............................................................. 146
13.11. Tendencje samobójcze ....................................................................................................... 148
13.12. Pielęgnowanie pacjenta z zespołem maniakalnym ............................................................ 149
13.13. Pielęgnowanie pacjenta chorego na schizofrenię ............................................................... 150
13.14. Opieka pielęgniarska wobec pacjenta z rozpoznaniem złośliwego zespołu neuroleptycznego ............................................................................................................... 153
13.14.1. Charakterystyka zespołu......................................................................................153
13.14.2. Opieka pielęgniarska............................................................................................153
13.15. Opieka pielęgniarska wobec pacjenta przejawiającego zachowania agresywne i gwałtowne ........................................................................................................................ 154
13.15.1. Agresja: reakcja na sytuację trudną, przejawianie wrogości..............................154 Spis treści 9
13.15.2. Zasady organizacji otoczenia terapeutycznego w celu ograniczenia agresji.......156
13.16. Opieka pielęgniarska wobec pacjenta z zaburzeniami świadomości ................................. 157
13.17. Udział pielęgniarki w procesie psychoedukacji chorego psychicznie i jego rodziny ....... 158
13.17.1. Edukacja rodziny pacjenta z chorobą afektywną...............................................159
13.17.2. Edukacja rodziny chorego na schizofrenię........................................................160
14. Specyfika relacji pielęgniarki z pacjentem chorym psychicznie (Zdzisława Pilarz)..............163
14.1. Model relacji międzyludzkich w pielęgniarstwie .................................................................163
14.2. Fazy relacji pacjent – pielęgniarka ....................................................................................... 164
14.3. Role pielęgniarki wobec pacjenta ........................................................................................ 166
14.4. Błędne postawy wobec pacjenta z zaburzeniami psychicznymi .......................................... 168
14.5. Ocena jakości opieki pielęgniarskiej nad pacjentem psychiatrycznym ............................... 170
15. Specyfika pracy pielęgniarki w jednostkach penitencjarnych (Marzena Twardowska, Wojciech Twardowski)..................................................................................................................175
15.1. Więzienna służba zdrowia i jej podopieczni ........................................................................ 175
15.2. Psychologiczne funkcjonowanie osób pozbawionych wolności: kryzys uwięzienia ...........176
15.3. Podkultura: drugie życie więzienia ...................................................................................... 178
15.4. Samoagresja ......................................................................................................................... 179
15.5. Osoby z niepsychotycznymi zaburzeniami psychicznymi i upośledzone umysłowo .......... 180
15.6. Osoby uzależnione od alkoholu lub narkotyków ................................................................. 181
15.7. Podsumowanie: specyficzne trudności, specyficzne zadania .............................................. 183
16. Załączniki ..................................................................................................................................185