Każda część i czynność ciała, w ruchu i spoczynku, jest związana wzajemnymi, między sobą i otoczeniem, odniesieniami w przestrzeni i to w ujęciu wszystkich zmysłów (czucia, wzroku, słuchu, błędnika, wegetatywnych itd.), każda część ciała jest istnieniem w przestrzeni i czasie. Jeśli wypada konstrukcja nośna - schemat ciała w przestrzeni i czasie - giną części i czynności w nim zawarte. Jak bez instalacyjnych programów komputera nie będzie działał program Worda, tak bez schematów ciała nie da się usytuować, ani odczytać istnienia ciała czy porażenia. Nie rozpozna chory ani części ciała, ani w nich wydarzenia, jeśli nie ma planu, na którym rozmieszczone są i rozgrywają się ich czynności, w schematach jest zawieszona obecność i czynność ciała. Aby zrozumieć plemienne obrzędy, musimy znać schemat zwyczajów. Bez znajomości obrzędu nie rozumiemy obrazów uroczystości; jeśli się nauczymy, rozpoznajemy, jeśli zapomnimy - możemy tylko konfabulować. W anosognozji Babińskiego chory twierdzi, że porusza kończynami, pomimo że są porażone. Twierdzi, że widzi, podczas gdy ma połowicze niedowidzenie. Na polecenie uniesienia kończyny - odpowiada, że porusza, choć ruchu nie ma. Ma zachowane czucie ruchu, czucie ułożenia, dotyku, temperatury, a nie czuje, że kończyny są niedowładne. Z zanikiem przestrzeni gubi się zdolność przestrzennego ujmowania konfiguracji motorycznych, czuciowych, wzrokowych. Crick [8] przytacza opis pacjenta, który oburzony faktem, że w jego łóżku znajduje się cudza noga, wyrzucił ją z łóżka, po czym ze zdumieniem stwierdził, że sam leży na ziemi. Najwyższa czynność mózgowa jaźni odrzuca członki, a czynność pojęciowa, w tej samej jaźni, się dziwi. Giną części ciała i z nimi ich uszkodzenia, jaźń zostaje odbudowana w organicznej sieci mózgu w wersji bez połowy ciała i bez uszkodzenia - dlatego najwyższa czynność mózgowa swojej połowy ciała nie czuje, nie posiada, odrzuca, nie rozpoznaje, pomimo że posiada zachowane wszystkie rodzaje czucia. W anosognozji Babińskiego mogą tworzyć się różne gnostyczne zaburzenia zachowania: chorzy zaprzeczają, że są chorzy, albo twierdzą, że porażone kończyny należą do kogoś innego; może wystąpić nienawiść do porażonych kończyn. W topagnozjach chorzy mylą swoje części ciała, nie rozpoznają strony lewej i prawej. „Ginie” połowa jaźni i poczucie jej kondycji, natomiast osoba, w świadomości chorego, pozostaje nieuszkodzona i w całości. Czynność pojęciowa bez kontaktu z planem ciała jest bez dostępu do rzeczywistości i tworzy w jaźni symbole motorycznej, czuciowej i wzrokowej rzeczywistości z mózgiem niezgodne, odmienne, oddzielne i nierealne.

 

fot. ojoimages

W miarę rozwoju, jaźń tworzymy w konstrukcji ciała i jego faktury. Dziecko nie jest świadome swego ciała, ani jego części, zanim nie zbuduje schematu cielesnego istnienia w spoczynku i ruchu, przestrzeni i czasie. Jeśli ulegną uszkodzeniu czynności w zachowanym schemacie - świadomość rozpoznaje braki; jeśli ginie plan, chory wraca do dezorientacji dziecka, które nie wykształciło jeszcze schematu swego ciała (tylko dziecko nie posiada też jeszcze pojęciowych kopii i dlatego nie konfabuluje). W agnozjach miejsca, otoczenia i czasu chorzy konfabulują, że leżą w innym mieście, kraju czy mieszkaniu, jak również w innym czasie. Jeśli straci się przestrzeń ciała, gubią się jego części i czynności. Jeśli traci się przestrzeń świata, gubi się człowiek w otoczeniu. W jaźni są pojęciowe duplikaty schematów - pojęciowe części ciała i ich pojęciowe czynności, ale nieaktualne, bo sprzed uszkodzenia - stąd konfabulacje. Do aktualnych danych świadomość nie ma dostępu, bo są zablokowane uszkodzeniem. Agnozje jakiegoś przedmiotu, czy podmiotu, mogą dotyczyć ich kształtów (amorfognozje), albo materiału, z którego są wykonane (ahylognozje). Ocena faktury własnego ciała może się wahać od spaczonego do kompletnego braku jego odczucia. Agnozje rozpoznajemy, jeśli chory nie ma zaburzeń psychicznych, jeśli znał przedmiot, albo podmiot przed wystąpieniem zaburzeń, i jeśli ma zachowane wszystkie rodzaje percepcji czuciowej. Anosognozja jest agnozją wielomodalną, w której znika program instalacji połowy ciała i jego czynności; brak syntezy jaźni z wielozmysłowych jej właściwości - czucia, ruchu, wzroku, przestrzeni, czasu i innych, blokuje dostęp świadomości do tych czynności, zarówno prawidłowych, jak uszkodzonych (porażeń, niedowidzenia). Osoba uformowana w pojęciach jaźni pozostaje nieuszkodzona, istnieje w tym samym podmiocie niejako oddzielnie.

Bergman [4] opisuje przypadek ślepoty mózgowej z wahającymi się stanami dezorientacji. Gdy chory wpadał w stan dezorientacji- tracił świadomość ślepoty (pojawiała się agnozja Antona), gdy wychodził ze stanu dezorientacji- odzyskiwał świadomość ślepoty (zgłaszał, że nie widzi). Dezorientacje są wymieniane w opisach wszystkich rodzajów agnozji.