Konsekwencje długotrwałej traumy – złożony zespół stresu pourazowego

Spis treści:

1. Przyczyny złożonego zespołu stresu pourazowego
2. Objawy złożonego zespołu stresu pourazowego
3. Rozpoznawanie złożonego zespołu stresu pourazowego
4. Leczenie złożonego zespołu stresu pourazowego

Tak jak różne zaburzenia psychiczne mogą rozwijać się bez żadnej uchwytnej przyczyny, tak w przypadku pewnych z nich pojawiają się one w związku z jakimiś konkretnymi wydarzeniami. Przykładem jednostki, która rozwija się właśnie po przeżyciu pewnych doświadczeń, jest zespół stresu pourazowego (PTSD).

Zespół stresu pourazowego pojawiać się może po przeżyciu jakichś tramautycznych dla człowieka zdarzeń – takowymi mogą być gwałt, udział w wypadku czy przeżycie napaści w celu dokonania kradzieży. Tak jak o PTSD wspomina się od długiego czasu i jest to jednostka dość znana pacjentom, tak nieco mniej znany jest pokrewny jemu problem, którym jest złożony zespół stresu pourazowego (complex PTSD).

Przyczyny złożonego zespołu stresu pourazowego

Do rozwoju złożonego zespołu stresu pourazowego, podobnie jak w przypadku „typowego” PTSD, doprowadza przeżycie traumy. Warto tutaj jednak wyraźnie podkreślić, że w tym przypadku trauma ma jednak nieco inny charakter – complex PTSD pojawia się przede wszystkim u tych osób, które przeżywały traumatyczne wydarzenia przez dłuższy czas.

Złożony zespół stresu pourazowego występować może m.in. u osób, które przez długi czas doświadczały przemocy seksualnej lub brały udział w działaniach wojennych. Bywa on spotykany o ofiar przemocy rodzinnej, jak i u osób, które były długo przetrzymywane w jakimś miejscu wbrew swojej woli. Dość często pacjentami z complex PTSD są dzieci oraz dorośli, którzy doświadczali przemocy ze strony najbliższych już od wczesnego dzieciństwa.

Objawy złożonego zespołu stresu pourazowego

Tak jak złożony zespół stresu pourazowego manifestować się może objawami takimi, jakie są spotykane w przebiegu PTSD, tak mogą jednak w jego przypadku pojawiać się również i nieco inne dolegliwości. Obok typowych objawów zespołu stresu pourazowego, takich ponowne przeżywanie traumatycznych wydarzeń (w postaci tzw. flashbacków), ciągłego uczucia zagrożenia i niepokoju czy unikania wszelkich sytuacji kojarzących się z traumą, pacjenci mogą zmagać się także z:

• nasilonymi wahaniami nastroju,
• drażliwością i wybuchami nieuzasadnionej złości,
• problemami w relacjach międzyludzkich (dość często zdarza się, że pacjentom ciężko nawiązywać bliższe relacje ze względu na brak zaufania do ludzi),
• negatywnym odbieraniem samych siebie i niską samooceną.

Zaskakujące dla wielu osób bywa to, że osoby z complex PTSD czasami utrzymują kontakty z tymi ludźmi, którzy wyrządzili im krzywdę. Dziać się tak może przez to, że przez ciągłe doświadczanie np. przemocy mogą oni ostatecznie uznawać takie zachowanie za całkowicie zwyczajne, nieodbiegające od normy i w relacji ze sprawcą przemocy… odczuwać poczucie bezpieczeństwa.

Objawy złożonego zespołu stresu pourazowego są zazwyczaj dla pacjentów źródłem znacznego cierpienia, z którym starają się oni sobie poradzić na różne sposoby. Zdarza się, że sięgają oni po rozmaite używki (takie jak alkohol, ale i narkotyki), jak i czasami przejawiają zachowania autoagresywne (takie jak np. samookaleczenia). Nie trzeba chyba tutaj szerzej tłumaczyć, że tego rodzaju działania może i przyniosą krótkotrwałą ulgę, jednakże zdecydowanie nie pozwolą uporać się z problemami – do tego, aby pacjent poczuł się lepiej, konieczne jest odpowiednie leczenie.

Rozpoznawanie złożonego zespołu stresu pourazowego

Zanim pacjent będzie mógł być leczony, konieczne jest postawienie rozpoznania – osoba borykająca się z przejawami complex PTSD powinna skonsultować się z psychiatrą. Na podstawie zebranego wywiadu i przeprowadzenia badania psychiatrycznego specjalista jest w stanie postawić rozpoznanie i zaproponować odpowiednie leczenie, ale i przeprowadzić diagnostykę różnicową w kierunku innych zaburzeń psychicznych.

Warto tutaj podkreślić, że zdarza się, że pacjenci ze złożonym zespołem stresu pourazowego miewają rozpoznawane m.in. zaburzenia osobowości. Dziać się tak może ze względu na to, że w przypadku wspomnianych wyżej zaburzeń pacjenci również mogą zmagać się z wahaniami nastroju, tendencją do nadużywania substancji psychoaktywnych czy przejawiać zachowania autoagresywne. Przykład ten doskonale pokazuje, jak ważne jest dokładne zbieranie z pacjentem wywiadu i uzyskanie jak największej ilości informacji – tylko dysponując kompletnymi danymi możliwe jest postawienie prawidłowego rozpoznania. 

Leczenie złożonego zespołu stresu pourazowego

W leczeniu złożonego zespołu stresu pourazowego najistotniejszą rolę odgrywa psychoterapia. Pacjenci korzystać mogą z różnych oddziaływań terapeutycznych, efekty przynosić może bowiem zarówno terapia poznawczo-behawioralna (CBT), jak i dialektyczno-behawioralna (DBT). Warto tutaj od razu zaznaczyć, że leczenie complex PTSD jest zazwyczaj długotrwałe i pacjent może odczuwać wyraźną poprawę dopiero po pewnym czasie uczęszczania na terapię.

Czasami w leczeniu złożonego zespołu stresu pourazowego wykorzystywana bywa również i farmakoterapia. Pacjentom mogą być zalecane różne tak naprawdę leki, zazwyczaj jednak stosowane są środki przeciwdepresyjne (takie jak np. sertralina, escitalopram czy wenlafaksyna).