Jak twierdził Aldous Huxley (1894-1963) narkotyki odsłaniają przed umysłem ukryte wymiary rzeczywistości. Jednak za poszerzenie świadomości, tak jak za wszystko na tym świecie, trzeba zapłacić. W przypadku narkotyków ceną tą jest uzależnienie. Ma ono odmienny charakter i objawy w zależności od używanego narkotyku.

Opiaty

Opiaty (m.in. morfina i heroina) wywołują silną zależność psychiczną i fizyczną . Często pierwsza dawka narkotyku prowadzi do uzależnienia. W Polsce najpopularniejszym preparatem jest kompot. Prawdziwym problemem, oprócz niewiadomej dawki zawartej w nim heroiny, są zanieczyszczenia takie jak alkaloidy (m.in. chinina i lidokaina), grzyby (wywołujące uogólnione zakażenia grzybicze), bakterie (powodujące m.in. zakażenia krwi) i wirusy (wywołujące m.in. AIDS i wirusowe zapalenie wątroby).
Mężczyźni uzależniają się 4-5 razy częściej niż kobiety.

Przyjęcie dawki opiatu powoduje objawy ostrego zatrucia. Objawy te to zwężenie źrenic, zamazana mowa, zaburzenia koncentracji uwagi, ogólne spowolnienie, apatia, senność, zmniejszenie wrażliwości na ból, nudności i wymioty, zaparcia, świąd, zaczerwieniona, ciepła skóra, podwyższenie nastroju lub apatia. Zatrucie opiatami może być powikłane zatrzymaniem oddechu, wstrząsem, śpiączką lub obrzękiem płuc.
Leczenie zatrucia powinno mieć miejsce w szpitalu w ramach Oddziału Intensywnej Terapii. Najczęściej w stanie zagrożenia życia podaje się antidotum w postaci naloksonu.

Jeżeli osoba uzależniona przerwie przyjmowanie opiatów po ok. 12 godzinach występują u niej objawy abstynencyjne. Jego objawy to wymioty, biegunka, rozszerzenie źrenic, katar, ziewanie, bezsenność i bóle mięśniowe. Objawy te trwają zwykle do 10 dni. W trakcie utrzymywania się objawów abstynencyjnych mogą wystąpić zaburzenia świadomości. Leczenie (detoksykacja) powinno odbywać się w szpitalu. Pobyt na oddziale detoksykacyjnym powinien trwać ok. 3 tyg., potem pacjent powinien przejść leczenie rehabilitacyjno-readaptacyjne w ośrodkach psychiatrycznych lub MONAR-owskich. Pomyślnie zakończony okres rehabilitacji powinien zakończyć się podjęciem pracy lub nauki, nie wcześniej jednak niż po około roku pobytu w takim ośrodku. Skuteczność tego leczenia wynosi ok. 20 %.

W kilku ośrodkach w Polsce stosuje się program metadonowy. Metadon to opiat powodujący również uzależnienie i przyjmowany drogą doustną. Jego przyjmowanie nie powoduje jednak euforii. Podawanie go rozpoczyna się w czasie detoksykacji i kontynuuje się w warunkach ambulatoryjnych, stopniowo redukując dawkę metadonu. Kuracja ta została wprowadzona w celu przeciwdziałania rozpowszechnianiu AIDS i obniżenia kryminogenności w populacji narkomanaów.