ETAP II: OBSERWACJA I ANALIZA WŁASNYCH EPIZODÓW TPS.

Drugim etapem terapii pesymistycznego stylu wyjaśniania zdarzeń jest dostrzeżenie związku, jaki zachodzi między trudnościami, myślami i przeżyciami oraz zachowaniami. Innymi słowy, jednostka uczy się rozumieć ideę TPS a następnie stosować ją do konkretnych przypadków z własnego życia. Powinna ona przez 1 - 2 dni zapisywać tego rodzaju epizody (nazwiemy je epizodami TPS), co pozwoli poznać, jak ukształtowany jest jej styl atrybucyjny, czyli jakiego typy wyjaśnienia dominują w jej myśleniu. Dalsze oddziaływania terapeutyczne koncentrować się będą na członie P modelu - ich celem jest bowiem zmiana w obrębie schematów wnioskowania atrybucyjnego.

Przykład TPS:

T - Planujesz wyjazd na piknik poza miasto, jednak w przez cały weekend pada deszcz.
P - Nigdy niczego nie potrafię zorganizować.
S - Jest ci smutno i wpadasz w złość. Rezygnujesz z pikniku w ogóle.

Ten banalny przykład pokazuje, w jaki sposób niezależna od człowieka sytuacja (brzydka pogoda) może popsuć nastrój i zniweczyć plany nawet na daleką przyszłość. Osią problemu jest tu wyjaśnienie faktu, że piknik nie dojdzie do skutku. Nosi ono wszystkie trzy cechy pesymistycznego stylu atrybucyjnego, tzn. jednostka postrzega przyczynę niepowodzenia jako:

 

Można założyć, że osoba taka w podobny sposób tłumaczy sobie przyczyny większości porażek i przeciwności losu. W terapii chodzi o to, by wyeliminować ten niepożądany schemat myślenia i zastąpić go bardziej elastycznym i lepiej odzwierciedlającym stan rzeczywisty.

3. Dialog wewnętrzny - dyskusja z samym sobą.

Poznanie sposobu działania sekwencji TPS w konkretnych sytuacjach życiowych możliwe jest dzięki temu, że, jak zakładamy, człowiek posiada świadomy wgląd w tzw. dialog wewnętrzny - rozmowę, którą w myślach prowadzi sam ze sobą, i której wynikiem są kreślone wnioski atrybucyjne. Ów dialog wewnętrzny jest także procesem, do którego odwołamy się przy opisie podstawowej metody terapii pesymizmu - kwestionowania własnych negatywnych myśli.

 

 

 

fot. pantherstock

 

ETAP III: UCZENIE ODWRACANIA UWAGI OD NEGATYWNYCH MYŚLI

Ważne jest, aby wcześniej zapoznać się z innym sposobem zwalczania negatywnych myśli, tj. odwracaniem uwagi. Metoda ta, chociaż skuteczna, daje krótkotrwały efekt i sama nie może zapewnić sukcesu terapeutycznego. Jest jednak ważna, i to co najmniej z dwóch powodów:

 

Odwrócenie uwagi jest prostą czynnością poznawczą polegającą na zmianie zewnętrznie lub wewnętrznie spostrzeganego obiektu. Chodzi oto aby skierować poznanie na treści, które są dla pacjenta emocjonalnie obojętne lub pozytywne. Oto przykład prostego ćwiczenia znanego jako technika szczegółowego opisu:

Terapeuta poleca pacjentowi, aby opisał możliwie dokładnie drogę, jaką przemierza z domu do pracy. Następnie wybiera jakiś element z opisu pacjenta i prosi go, by w określonej chwili skupił się na nim i równie szczegółowo go opisał. W między czasie pacjent i terapeuta rozmawiają o problemach pacjenta, stopniowo zbliżając się do najtrudniejszych dla niego zagadnień. Co jakiś czas przerywają rozmowę i pacjent otrzymuje polecenie opisania jakiegoś znanego sobie miejsca czy przedmiotu. Celem tego ćwiczenia jest wyuczenie pacjenta możliwie jak najbardziej nawykowego przerzucania uwagi na sprawy neutralne w momencie gdy w jego dialogu wewnętrznym (świadomości) pojawią się negatywne, pesymistyczne wyjaśnienia wydarzeń.

Umiejętność dowolnego odwracania uwagi pozwala w znacznej mierze sprawować kontrolę nad własnymi procesami poznawczymi, co jest pierwszym zasadniczym celem terapii.
Technika kwestionowania ma na celu dokonanie trwałej zmiany w poznawczej strukturze pacjenta, polegającej na wytworzeniu w pełni świadomego i krytycznego wglądu we własne procesy myślowe. Jeżeli potraktujemy ów wgląd jako pewnego rodzaju umiejętność ogólną, to możemy oczekiwać, że składać się na nią będą co najmniej trzy umiejętności podstawowe: