Teoria Martina Seligmana.
Reklama:
ETAP IV: UCZENIE DYSTANSOWANIA SIĘ OD WŁASNYCH SĄDÓW I INTERPRETACJI.
Dystansowanie się stanowi wstępny warunek dla umiejętności kwestionowania. Sprowadza się ono do zaakceptowania faktu, że nasze sądy na własny temat nie są prawdami absolutnym i że mogą być fałszywe.
Oto przykład dwóch stwierdzeń:
Znajomy mówi ci „Jesteś nieudacznikiem”.
Ty myślisz o sobie „Jestem nieudacznikiem”.
Dystansowanie się oznacza przyjęcie założenia, że oba te sądy są w równym stopniu fałszywe (lub prawdziwe). Innymi słowy, myśląc coś o sobie wcale nie jesteśmy bliżsi prawdy niż inne osoby myślące to samo o nas.
ETAP V: UCZENIE KWESTIONOWANIA NEGATYWNYCH MYŚLI.
Kwestionowanie negatywnych myśli możemy określić jako dyskusję z samym sobą, analogicznie do dyskusji, jaką moglibyśmy prowadzić z innym człowiekiem. Chodzi o to, aby stwierdzenie będące zarzutem, który sobie stawiamy poddać w wewnętrznym dialogu racjonalnej analizie. Analiza ta może przebiegać zgodnie z następującym schematem, obejmującym kolejno pięć zagadnień:
- dowody: Jakie fakty świadczą o prawdziwości kwestionowanego sądu a jakie przemawiają za jego prawdziwością ?
- alternatywy: Jakie istnieją inne możliwe przyczyny niekorzystnego zdarzenia. Które z nich są bardziej prawdopodobne niż inne?
- implikacje: Jakie wnioski wynikają z uznania negatywnego sądu za prawdziwy. Czy rzeczywiście są one katastroficzne?
- przydatność: Czy uznanie prawdziwości negatywnego sądu jest korzystne, tzn. czy może pomóc w rozwiązaniu problemu?
- perspektywy: Jakie są realne sposoby wyeliminowania trudności?
fot. pantherstock
Zastosowanie takiego algorytmu w sytuacji, gdy spotyka nas niepowodzenie nie jest łatwe i wymaga ćwiczenia. Negatywne myśli są w dużym stopniu automatyczne - pojawiają się i wywołują określone skutki w emocjach, motywacji i zachowaniu niejako odruchowo, poza wolą jednostki.
W nabyciu umiejętności kwestionowania negatywnych myśli pomóc mogą trzy następujące ćwiczenia:
- Inna osoba (np. terapeuta) kieruje pod adresem pacjenta wymyślony przez siebie negatywny sąd, w rodzaju „Nie potrafisz się porządnie ubrać”. Zadanie pacjenta polega na tym, aby zakwestionować to stwierdzenie posługując się powyższym schematem, tj. rozważyć dowody, alternatywy, implikacje przydatność i perspektywy.
- Ćwiczenie zwane uzewnętrznianiem głosów polega na tym, że terapeuta formułuje pod adresem pacjenta negatywne stwierdzenia wybrane z zapisu TPS, które ten ma zakwestionować, podobnie jak w poprzednim ćwiczeniu. Dialog wewnętrzny zostaje tu wyciągnięty na zewnątrz w sferę zwykłego kontaktu interpersonalnego, dzięki czemu może zostać poddany większej kontroli.
- Wykonanie ostatniego ćwiczenia jest w zasadzie równoznaczne z osiągnięciem celu terapii. Chodzi w nim o to by pacjent sam rozważył negatywne sądy z własnego zapisu TPS, tzn. w dialogu wewnętrznym poddał je dyskusji, tak jak w dwóch poprzednich ćwiczeniach.
Podsumowując, przedstawiony tu program terapii ma na celu, zgodnie z intencją autora teorii, z jednej strony pomoc ludziom dotkniętym depresją i bezradnością, z drugiej - jak się to określa „uodpornienie” na te zaburzenia osób zdrowych. Jest możliwe dzięki wyuczeniu jednostki określonych umiejętności poznawczych, które skrótowo można określić jako:
- wgląd w relacje zachodzące pomiędzy myśleniem, emocjami, motywacją i zachowaniem
- dowolne sterowanie uwagą
- formułowanie negatywnych myśli w postaci stwierdzeń dających się zweryfikować
- racjonalna analiz zasadności tych stwierdzeń
Bibliografia
1. Martin Seligman „Optymizmu można się nauczyć”. Media Rodzina of Poznań, 1996
2. Albert Ellis „Terapia krótkoterminowa”. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne 1998