Przestrzeganie powyższych prostych zaleceń w sposób znaczący polepsza jakość komunikacji z pacjentem, zwiększając zarazem stopień, w jakim rozmowa stanowi wsparcie psychologiczne. Oprócz wyżej wymienionych nawyków myślowych istnieje jeszcze cały szereg innych barier komunikacyjnych, mianowicie: różnice indywidualne będące wynikiem innej przeszłości, różnic w wykształceniu czy statusie materialnym; brak umiejętności decentracji u słuchacza, czyli niezdolność do przyjęcia jego perspektywy; utrudnienia percepcyjne na różnym tle, np. związane ze zbyt szybkim tempem mówienia; stereotypy, związane przede wszystkim z atrybutami społecznymi jednostki; wybiórczość uwagi, której wynikiem jest koncentrowanie się na samych faktach zamiast na całokształcie wypowiedzi; aktualny stan psychofizyczny obu stron.

Bardzo istotna w procesie komunikacji jest komunikacja niewerbalna. Ocenia się, że ilość informacji jaką można wyczytać z samych naszych słów wynosi 7 % wszystkich przekazywanych informacji. Sposób, w jaki mówimy zawiera 38% całości, a mowa ciała – aż 55%. W praktyce opanowanie podstaw mowy niewerbalnej i nauczenie się jej kontrolowania wymaga poznania kilkunastu prostych zasad, których nie będę w niniejszej pracy przytaczał.

Błędy jatrogenne i możliwości ich uniknięcia

Błędy jatrogenne są to działania pochodzące od lekarza i wpływające szkodliwie na zdrowie pacjenta. Przykładem błędów jatrogennych są np. przekazanie pacjentowi nieprzemyślanych informacji wywołujących w nim silny lęk.

Dzielimy je na 3 grupy, z których najbardziej interesowała nas będzie pierwsza:

1. Błędy mające zły wpływ na stan psychiczny pacjenta: przestraszenie, wyszydzenie
2. Błędy mające pośredni lub bezpośredni wpływ negatywny na stan fizyczny pacjenta, np. niepotrzebna operacja
3. Błędy związane z działaniami nie-lekarzy, np. histeryczne reakcje prasowe, które przyczyniają się do wzrostu hipochondryzacji społeczeństwa.

Ze względu na stadium procesu leczenia wyróżniamy następujące błędy jatrogenne:

1. Przekazywanie i odbiór informacji

• brak lub za mało informacji udzielonych pacjentowi
• określenia niezrozumiałe (np. łacińskie)
• zamierzone straszenie pacjenta
• określanie człowieka jako „przypadku”, inne przejawy dehumanizacji
• niedomówienia, niewłaściwa gestykulacja na obchodzie

 

2. Badanie lekarskie

• lekceważenie potrzeby całościowego podejścia do pacjenta
• duży dystans między lekarzem, a pacjentem
• badanie w obecności innych chorych
• ironiczna wyższość, zawstydzanie

 

3. Badania dodatkowe

• zbyt dużo uciążliwych badań
• lekceważenie potrzeby psychicznego przygotowania pacjenta do bolesnego badania
• występowanie choroby na skutek sukcesów w leczeniu innej (depresja u leczących się alkoholików)

 

4. Leczenie

• zabieg bez dostatecznych wskazań
• nie przygotowanie pacjenta
• zły nastrój – chaos, niezrozumienie
• nieuzasadnione stosowanie leków

 

5. Hospitalizacja

• pionowy układ hierarchiczny w szpitalach
• dychotomia pacjent – lekarz
• zakłócanie czasu snu chorego

 

6. Inne

• niewłaściwie przeprowadzana popularyzacja wiedzy medycznej

 

fot. pantherstock

Przyczynami błędów jatrogennych są niektóre parametry osobowościowe konkretnego lekarza: przewaga postawy egocentrycznej, słaba empatia, złe schematy stosunków międzyludzkich, zbytni dystans między lekarzem a pacjentem, wreszcie czasem zwyczajna niekompetencja.

Możemy ich uniknąć za pomocą internalizacji pożądanych wzorców zachowań, tudzież przekonywaniu młodych lekarzy o doniosłości psychologicznych problemów swoich pacjentów. Errare humanum est, zatem błędów nie wyeliminujemy nigdy, tym niemniej znaczna redukcja ich liczby jest w przyszłości możliwa.

Bibliografia

1. Jarosz M.: Psychologia lekarska. PZWL. W - wa 1978.
2. Jarosz M.: Elementy psychologii lekarskiej i psychopatologii. PZWL. W-wa 1973.
3. Thompson I.: Sposoby komunikacji interpersonalnej. Zysk i S-ka. Poznań 1998.
4. Wallen R. W.: Psychologia kliniczna. Tł. A. Kottas, E. Turska. Red. J. Czapiński. PWN. W-wa 1964.
5. Salmon P.: Psychologia w medycynie. Tł. M. Gajdzińska. Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne. Gdańsk 2002.