Zaburzenia psychiczne u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych

Spis treści:

1. Problemy psychiatryczne u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych
2. Adopcja wpływa nie tylko na psychikę, ale i na ciało
3. Trudności dziecka wyzwaniem dla jego rodziców adopcyjnych czy zastępczych
4. Zaburzenia psychiczne u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych – jak sobie z nimi radzić?

Adopcją określa się proces, gdzie dochodzi do uznania obcego biologicznie dziecka za własne. Po jej przeprowadzeniu młody człowiek uzyskuje wszystkie przywileje związane z przynależnością do danej rodziny, jak i wszelkie wynikające z tego skutki prawne. Adoptowane mogą być te dzieci, których biologiczni rodzice są całkowicie pozbawieni praw rodzicielskich. Podobnym, jednak innym aspektem, jest umieszczenie dziecka w rodzinie zastępczej – do takowych trafiają te pociechy, których rodzice mają ograniczoną bądź zawieszoną władzę rodzicielską (tutaj istnieją więc szanse na to, że w bliżej nieokreślonej przyszłości – po ustąpieniu różnych trudności – dziecko będzie mogło wrócić do swoich biologicznych rodziców).

Ogólnie liczba adopcji w Polsce od kilku lat utrzymuje się na podobnym poziomie – rocznie adoptowanych jest około 3 tysiące dzieci. Nie zmienia się również to, jakie dokładnie dzieci najczęściej są adoptowane – największe szanse na znalezienie nowej rodziny mają najmłodsze dzieci, mające poniżej roku, najmniejsze zaś nastolatkowie, którzy najrzadziej są adoptowani.

O tym, że dzieci pozbawione rodziców zmagają się z różnymi trudnościami, najprawdopodobniej nikogo przekonywać nie trzeba. Sytuacja, w której młody człowiek zostaje pozbawiony we wczesnych latach życia najbliższych mu osób, czyli rodziców, z całą pewnością wpływa na rozwój jego psychiki. Dość powszechnie mówi się o tym, że adoptowane dzieci są dziećmi trudnymi – nietrudno natknąć się na opinie, że takie maluchy są niegrzeczne, trudne czy że ich wychowywanie zdecydowanie nie jest usłane różami. Rzeczywiście opieka nad dzieckiem adoptowanym czy przebywającym w rodzinie zastępczej nierzadko bywa nie lada wyzwaniem – zaburzenia psychiczne w tej grupie pacjentów występują po prostu częściej – warto jednak mieć świadomość tego, jakie problemy najczęściej występują w tej grupie. Wiedza ta pozwala wcześnie identyfikować te trudności, a także jak najwcześniej podejmować oddziaływania służące ich rozwiązaniu.

Problemy psychiatryczne u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych 

Na samym początku warto podkreślić jedno: otóż oderwanie od rodziny biologicznej prowadzi do trudności w życiu dziecka i to niezależnie od tego, czy doszło do tego w krótkim okresie od urodzenia, czy też dopiero w wieku nastoletnim. Wydawałoby się, że kiedy noworodek traci kontakt z matką bezpośrednio po porodzie, to wtedy, teoretycznie – zwłaszcza w sytuacji, kiedy w krótkim czasie trafia on do rodziny adopcyjnej – nie powinno to skutkować występowaniem u niego poczucia odrzucenia. Prawda okazuje się jednak inna – jest bowiem tak, że rozłąka z biologiczną rodzicielką jest przyczyną silnej stymulacji dziecięcego układu współczulnego i ta właśnie reakcja może później wpływać na całe przyszłe życie dziecka.

Ogólnie niewiele jest badań dotyczących częstości występowania zaburzeń psychicznych u dzieci adoptowanych. Według wyników tych jednak analiz, które zostały dotychczas przeprowadzone, problemy natury psychiatrycznej zdecydowanie częściej pojawiają się u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych – wśród najczęściej występujących wymieniane są:

• zaburzenia przywiązania,
• zespół nadpobudliwości psychoruchowej (ADHD),
• zaburzenia zachowania,
• zaburzenia emocjonalne,
• zaburzenia lękowe,
• zaburzenia depresyjne,
• zaburzenia integracji sensorycznej,
• zaburzenie stresowe pourazowe (PTSD).

Agresja dziecka, fot. panthermedia

Dość często do rodzin adopcyjnych trafiają dzieci, których matki w czasie ciąży spożywały alkohol – wspominane jest tutaj o tym z tego powodu, że takie pociechy mogą cierpieć na alkoholowy zespół płodowy (FAS), z którym związane są właśnie m.in. różne zaburzenia psychiczne.

Adopcja wpływa nie tylko na psychikę, ale i na ciało 

Zasadniczo wszystkie dzieci, które ostatecznie trafiają do rodzin zastępczych czy adopcyjnych, w różnym stopniu zmagają się z jednym uczuciem – mowa tutaj o odrzuceniu. Problem ten wpływa oczywiście na psychikę i zwiększa on ryzyko zaburzeń psychicznych, ale i odbija się on negatywnie również i na ciele. Opisuje się, że skutkiem odrzucenia bywa dysregulacja tzw. osi stresu, do której należą podwzgórze, przysadka mózgowa oraz nadnercza. Wspomina się również i o tym, że ogólnie u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych w ich organizmach krążą zwiększone ilości kortyzolu (uważanego za hormon stresu), jak i o tym, że dochodzi u nich do nadaktywności układu współczulnego. Oba zjawiska prowadzić mogą do różnych negatywnych konsekwencji ze strony ciała – jako przykład jednej z takowych można podać upośledzenie odporności.

Trudności dziecka wyzwaniem dla jego rodziców adopcyjnych czy zastępczych 

Wszystkie powyżej opisane, a także wiele jeszcze innych problemów sprawiają, że rodzice adopcyjni czy zastępczy zmagają się z nie lada trudnościami. Dziecko, którym postanawiają się zająć, nierzadko – mimo tego, że opiekunowie zapewniają mu dosłownie wszystko – bywa niegrzeczne, niespokojne, a czasami nawet i agresywne w stosunku co do swojej rodziny. Zrozumiałe jest, że kiedy rodzice adopcyjni czy zastępczy zmagają się z takimi problemami przez cały czas, mogą oni w końcu nawet i zwątpić w słuszność swojej decyzji o przysposobieniu dziecka. Wymaga tutaj jednak podkreślenia to, że dzieci nie zachowują się tak bez powodu – różne zaburzenia psychiczne u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych są zwyczajnie skutkiem tego, czego doświadczył w swoim życiu dany maluch. W stosunku co do jego problemów należy więc wykazać się zrozumieniem, ale i przede wszystkim podejmować próby wdrażania odpowiednich oddziaływań, które będą miały na celu pomóc dziecku w uporaniu się z doświadczanymi przez nie trudnościami.

Zaburzenia psychiczne u dzieci z rodzin adopcyjnych i zastępczych – jak sobie z nimi radzić? 

Oczywiste jest to, że dziecko trafiające do rodziny adopcyjnej czy zastępczej wymaga uwagi, troski i poczucia, że jest ono zwyczajnie kochane. Nawet jednak wtedy, kiedy dostaje ono wszystkie wymienione, a nawet i więcej, mogą się pojawiać u niego różne problemy natury psychiatrycznej. Z tego właśnie względu zwyczajnie warto dbać o to, aby taki malec miał możliwość znajdowania się pod stałą opieką psychologa – regularne spotkania z tym specjalistą pomogą mu uporać się z konsekwencjami odrzucenia, którego doświadczył w swoim życiu (nawet jeżeli dziecko samo świadomie nie odczuwa tego, że zostało odrzucone – poczucie to może jednak tkwić bardzo głęboko w nieuświadamianej części jego umysłu). W razie zaś potrzeby – np. przy rozwinięciu się u dziecka silnych zaburzeń lękowych, ADHD czy zaburzeń depresyjnych – należy skorzystać z pomocy psychiatry dziecięcego.