Zaburzenia zachowania u dzieci i młodzieży

Zaburzenia zachowania to problem, z którym stykają się specjaliści psychiatrii dziecięcej – jednostka ta rozpoznawana jest wyłącznie u dzieci i młodzieży. Zaburzenia tego rodzaju są dość ciężkie do zdefiniowania przede wszystkim z tego powodu, iż jest to dość złożona grupa problemów – jako wytłumaczenie można tutaj wspomnieć o tym, że tak naprawdę nierzadko ciężko stwierdzić, jakie zachowanie młodego człowieka można jeszcze uznawać za prawidłowe, a które traktowane może być już jako zdecydowanie przekraczające przyjęte normy.

Pomijając aspekty związane z samą definicją zaburzeń zachowania, zdecydowanie powiedzieć można o nich jedno – ich wystąpienie u dziecka stwarza znaczące problemy zarówno jego opiekunom, jak i innym stykającym się z pociechą osobom, np. nauczycielom. Częstość występowania zaburzeń zachowania można traktować wręcz jako zaskakującą – według statystyk na całym świecie zmagać się z tymi problemami może nawet powyżej 50 milionów dzieci i nastolatków. Jeżeli zaś o częstość tej patologii w odniesieniu do całej populacji pediatrycznej, to odchylenia odpowiadające zaburzeniom zachowania mogą być stwierdzane u nawet 10% dzieci i u powyżej 20% nastolatków. Problem częściej spotykany jest u chłopców.

Przyczyny zaburzeń zachowania

Tak naprawdę wciąż nie są jasne przyczyny zaburzeń zachowania u dzieci i młodzieży. Obecnie dominuje pogląd, iż w rozwój patologii tego rodzaju zaangażowane są dwie grupy czynników: pierwszą z nich są uwarunkowania genetyczne i innego typu czynniki organiczne, drugą zaś różne problemy środowiskowe.

O roli genów w etiologii zaburzeń zachowania przekonywać miałoby to, iż zauważono, że problem częściej spotykany jest u tych dzieci, w których rodzinach rozpoznawano go już wcześniej. Zwraca się również uwagę na udział różnych defektów ośrodkowego układu nerwowego. O wpływanie na pojawianie się zaburzeń zachowania u dzieci podejrzewane są przede wszystkim uszkodzenia płatów czołowych mózgowia. Ośrodki zlokalizowane w tej części układu nerwowego odpowiedzialne są m.in. za umiejętność rozwiązywania problemów czy za ekspresję emocji i dlatego różne defekty, które pojawią się w tym rejonie mózgu, miałyby mieć związek z zaburzeniami zachowania. Uszkodzenia tego rodzaju mogą wynikać z różnorodnych problemów – dochodzić do takowych mogłoby zarówno na skutek urazu głowy, jak i defekty te mogą wynikać z różnych patologii w okresie okołoporodowym.

Uważa się, iż szczególnie duże ryzyko rozwoju zaburzeń zachowania mają te dzieci, które obarczone są „genetyczną predyspozycją” do pojawienia się tego problemu i które dodatkowo zetkną się ze sprzyjającymi zaburzeniom zachowania czynnikami środowiskowymi. Takowymi może być wiele różnych zdarzeń – niedostatek uwagi ze strony opiekunów, doświadczanie przemocy (zarówno fizycznej, jak i psychicznej) czy przebycie traumatycznego wydarzenia (np. gwałtu).

fot. panthermedia

Zaburzenia zachowania: objawy

Do przejawów zaburzeń zachowania u dzieci zalicza się wiele różnorodnych zachowań, które powszechnie uznawane są po prostu za nieprawidłowe i nieakceptowalne. W kryteriach rozpoznawania zaburzeń zachowania wymieniane są bowiem takie problemy, jak:

• wyjątkowo częste i całkowicie nieadekwatne wybuchy złości i agresji,
• częste wchodzenie w sprzeczki z rodzicami, innymi członkami rodziny oraz pozostałymi ludźmi, z którymi styczność ma dziecko,
• tendencja do nadwrażliwości i łatwego obrażania się,
• podejmowanie się niewłaściwych zachowań i późniejsze zrzucanie winy za nie na innych,
• mściwość,
• tendencja do kłamania,
• ucieczki z domu,
• wagarowanie,
• celowe niszczenie różnych przedmiotów,
• częste sprzeciwianie się dorosłym,
• okrucieństwo zarówno wobec ludzi, jak i zwierząt,
• wszczynanie bójek,
• celowe sprawianie krzywdy innym ludziom.