Hipomania – objawy, rozpoznanie, leczenie zaburzeń afektywnych

Spis treści:

1. Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?
2. Hipomania –  objawy
3. Hipomania a produktywność
4. Czy to już hipomania?
5. Kwestionariusz Hypomania Checklist-32 (HCL-32)
6. Czym różni się hipomania od manii?
7. Hipomania – czy leczyć? Jak leczyć?
8. Kiedy wymagana jest hospitalizacja w oddziale psychiatrycznym?

Czym jest choroba afektywna dwubiegunowa?

Choroba afektywna dwubiegunowa (zaburzenie afektywne dwubiegunowe, lub dawniej choroba/psychoza maniakalno-depresyjna lub cyklofrenia) to zaburzenie z kręgu zaburzeń nastroju, w którym u tej samej osoby może wystąpić mania lub hipomania, depresja i tzw. epizod mieszany. W przebiegu choroby możliwe jest wystąpienie każdej kombinacji tych epizodów. Między epizodami występuje stan remisji, czyli stan bez objawów lub z objawami dyskretnymi. Choroba ma charakter przewlekły i nawracający.

Kogo dotyczy choroba afektywna dwubiegunowa? Zwykle ludzi młodych, zarówno kobiet, jak i mężczyzn (w równej częstości). Pierwsze zachorowania przypadają zazwyczaj na okres przed 20 rokiem życia. Choroba jest rozpoznawana najczęściej między 20 a 30 rokiem życia.

Hipomania – objawy

• Nadmierna wesołość.
• Drażliwość.
• Przyspieszony tok myślenia.
• Wielomówność, wielowątkowość.
• Rozpraszalność uwagi.
• Zwiększona kreatywność.
• Zwiększona aktywność lub energia skierowana na cel.
• Zmniejszona potrzeba snu.
• Wzmożona aktywność socjalna, seksualna lub pobudzenie ruchowe.
• Skłonność do zachowań ryzykownych, lekkomyślnych, impulsywnych.
• Nagła pewność siebie.
• Wysoka samoocena.

Stan chorobliwie wzmożonego nastroju utrzymuje się minimum 4 dni i może prowadzić do poważnej dezorganizacji życia psychospołecznego. Osoba w stanie hipomaniakalnym nagle, bez uchwytnej przyczyny emanuje radością, niespożytą energią, śpi po kilka godzin dziennie lub nie śpi praktycznie w ogóle. Działa dużo, zwykle jednak nie kończy rozpoczętych aktywności, łatwo je porzuca, szybko się przy tym irytuje.

Podejmuje się ryzykownych, lekkomyślnych działań ( np. nierozważne zakupy, zaciąganie długów, wielkie podróże). Staje się drażliwa, ma trudności w koncentracji i skupieniu uwagi. Łatwo nawiązuje, często ryzykowne, kontakty towarzyskie, seksualne. Mówi szybko, jest chaotyczna, nie dopuszcza nikogo do głosu.

Hipomania a produktywność

Z drugiej strony jest to stan większej produktywności, kreatywności i intensywnych sukcesów. Chorzy w tym stanie zwykle osiągają największe sukcesy zawodowe, a najbardziej płodne okresy w twórczości artystów chorujących na ChAD przypadają właśnie w okresie hipomanii. Vincent van Gogh jeden z największych malarzy wszechczasów zmagał się z ChAD z okresowymi epizodami psychotycznym. Podobnie wybitni literaci - Ernest Hemingway, Zbigniew Herbert, a także Irving Berlin, autor m.in. „White Christmas” i wielu innych wybitnych artystów.

Niejednkrotnie ani pacjent, ani jego rodzina i przyjaciele nie traktują hipomanii jako stanu odbiegającego od normy. Mylnie sądzą, że stanowi okres przemiany, rozwoju, wykorzystywania swojego potencjału, okres odnoszenia sukcesu. Nie widzą żadnego zagrożenia. W tej fazie istnieje jednak poważne ryzyko, iż hipomania przerodzi się w chaos manii – zaburzenie bardzo destrukcyjne i obciążające dla rodziny, stąd też należy zachować szczególną czujność i w razie jakichkolwiek wątpliwości skontaktować się z lekarzem psychiatrą.

Hipomania – objawy, rozpoznanie, leczenie zaburzeń afektywnych, fot. panthermedia

Czy to już hipomania?

Jak odróżnić hipomanię od naturalnie podwyższonego nastroju?

W wielu przypadkach jest to trudne do oceny. W celach pomocniczych został stworzony kwestionariusz HCL – 32 (Hypomania Check List) – kwestionariusz objawów hipomanii, w którym pacjent samodzielnie udziela odpowiedzi na pytania dotyczące napędu, nastroju i aktywności.

Kwestionariusz Hypomania Checklist-32 (HCL-32)

Proszę spróbować przypomnieć sobie okres, gdy występował u Pani/Pana stan „wyżu”. W jaki sposób Pani/Pan się wtedy czuł(a)?

W takim stanie: TAK/NIE

1. Potrzebuję mniej snu.
2. Czuję, ze mam więcej energii i aktywności.
3. Jestem bardziej pewny siebie.
4. Praca sprawia mi większą radość.
5. Mam więcej kontaktów społecznych (więcej dzwonię, więcej wychodzę).
6. Chcę podróżować i więcej podróżuję.
7. Zwykle szybciej jeżdżę samochodem i podejmuję większe ryzyko, gdy prowadzę.
8. Wydaję więcej/zbyt dużo pieniędzy.
9. Podejmuję większe ryzyko w moim codziennym życiu (w pracy zawodowej i podczas innych zajęć).
10. Jestem aktywniejszy fizycznie (sport itp.).
11. Planuję więcej czynności lub projektów.
12. Mam więcej pomysłów, jestem bardziej twórczy.
13. Jestem mniej wstydliwy lub zahamowany.
14. Ubieram się bardziej kolorowo i mam bardziej ekstrawaganckie rzeczy/makijaż.
15. Chcę spotykać się lub rzeczywiście spotykam się z większą liczbą ludzi.
16. Jestem bardziej zainteresowany sprawami seksu i/lub mam zwiększony popęd płciowy.
17. Więcej flirtuję i/lub mam większy popęd płciowy.
18. Więcej mówię.
19. Myślę szybciej.
20. Podczas wypowiedzi więcej żartuję.
21. Łatwiej się rozpraszam.
22. Angażuję się w wiele nowych spraw.
23. Moje myśli skaczą z tematu na temat.
24. Robię rzeczy szybciej i z większą łatwością.
25. Jestem bardziej niecierpliwy i/lub łatwiej się denerwuje.
26. Mogę być męczący lub drażniący dla innych.
27. Częściej się kłócę.
28. Mój nastrój jest lepszy, bardziej optymistyczny.
29. Piję więcej kawy.
30. Palę więcej papierosów.
31. Piję więcej alkoholu.
32. Zażywam więcej leków (uspokajających, przeciwlękowych, pobudzających).

Pozytywna odpowiedź na 14 lub więcej pytań może wskazywać na istotne prawdopodobieństwo występowania spektrum zaburzeń dwubiegunowych. Sam wynik w kwestionariuszu ma wyłącznie wartość orientacyjną i nie oznacza rozpoznania, wymaga weryfikacji przez psychologa lub psychiatrę. A samo rozpoznanie stawia się w oparciu o badanie psychiatryczne.
Tłumaczenie polskie kwestionariusza: Rybakowski J.K., Dudek D., Pawłowski T., Łojko D., Siwek M., Kiejna A., Rybakowski F

Czym różni się hipomania od manii?

Zasadniczo objawy są zbliżone, różnią się one jedynie czasem trwania i stopniem nasilenia oraz obecnością objawów psychotycznych. Hipomania standardowo nie wymaga także hospitalizacji.

W hipomanii w porównaniu do epizodu maniakalnego występuje mniejsza liczba objawów, są one mniej nasilone i trwają kilka dni (minimum 7 dni dla manii i 4 dni dla hipomanii) nie występują także objawy psychotyczne tj. urojenia wielkościowe (przekonanie chorego np. że jest Panem, Wielkim Twórcą Nowego Świata) prześladowcze (przekonanie chorego, że jest śledzony, podsłuchiwany czy nękany np. przez mafię) i inne. Pacjenci częściowo kontrolują swoje zachowania i są częściowo wobec nich krytyczni, co często wiąże się z wyraźnie mniejszymi konsekwencjami niż w epizodzie maniakalnym.

Hipomania – czy leczyć? Jak leczyć?

Zespół hipomaniakalny zazwyczaj wymaga leczenia, stosowane są przede wszystkim leki normotymiczne, czyli stabilizujące nastrój, a leczenie zwykle prowadzi się w warunkach ambulatoryjnych. Hospitalizacja standardowo nie jest wymagana. Cel leczenia jest ukierunkowany na zapobieganie przejściu hipomanii w stan maniakalny lub w stan depresyjny, w którym istnieje duże ryzyko samobójcze.

Do leków normotymicznych zaliczamy: lit, niektóre leki przeciwpadaczkowe (carbamazepina, lamotrygina, kwas walproinowy), leki przeciwpsychotyczne (neuroleptyki: olanzapina, aripiprazol, kwetiapina). Leki normotymiczne stosuje się w ostrej fazie choroby (hipomania, mania, depresja), ale też w stanie wyrównanego nastroju (eutymia), w celu zapobieżenia nawrotom.

Kiedy wymagana jest hospitalizacja w oddziale psychiatrycznym?

• Gdy występują nasilone objawy w krótkim czasie.
• Gdy w przeszłości epizody hipomaniakalne przechodziły w stany maniakalne u tego konkretnego pacjenta.
• Gdy pacjent nie zachowuje wyraźnego krytycyzmu w stosunku do swoich zachowań.