Czym są zaburzenia reaktywne?

Spis treści:

1. Podział kliniczny zaburzeń reaktywnych
2. Ostra reakcja na stres
3. Zaburzenia przystosowawcze
4. Reakcje dysocjalne
5. Depresja reaktywna
6. Reaktywny zespół paranoiczny
7. Histeryczny zespół psychotyczny

Podział kliniczny zaburzeń reaktywnych

Podział kliniczny zaburzeń reaktywnych obejmuje:

• epizodyczne stany reaktywne, czyli ostrą reakcję na stres, zaburzenia przystosowawcze i reakcje dysocjalne
• psychozy reaktywne właściwe, do których zalicza się depresję reaktywną, reaktywny zespół paranoiczny i reaktywną psychozę schizofreniczną
• histeryczne zespoły psychotyczne
• zespoły sytuacyjne

Ostra reakcja na stres

Ostra reakcja na stres powstaje nagle poprzez zadziałanie silnego, lecz stosunkowo krótko trwającego czynnika psychicznego lub fizycznego. Objawiać może się nagłym pobudzeniem psychoruchowym, podjęciem panicznej ucieczki lub przeciwnie osłupieniem, zobojętnieniem i porażeniem emocjonalnym.

Przykładem takiej reakcji jest ucieczka z płonącego domu podczas której poszkodowani wynoszą to co było akurat w zasięgu ręki, np. budzik, świecznik.

Zaburzenia przystosowawcze

Zaburzenia przystosowawcze także są formą reakcji na stres a ich główną cechą jest zdekompensowanie dotychczas sprawnie działających mechanizmów przystosowawczych, porzucenie ról społecznych oraz zachowania aspołeczne.

Czynnikami wywołującymi są wydarzenia życiowe, przekraczające możliwości adaptacyjne osoby, często należy do nich rozpad rodziny, utrata pracy lub śmierć bliskiej osoby.

Reakcje dysocjalne

Reakcje dysocjalne przybierają różny obraz kliniczny. Pod wpływem działania stresu u chorego pojawić mogą się stany podobne do transu, wszystko co go otacza wydaje się obce, odległe i zmienione. Pojawiają się zaburzenia orientacji, często opisywane przez pacjentów jako „działanie we śnie”.

Zdarza się, że pod wpływem silnego stresu dochodzi do epizodycznych stanów z zaburzeniami świadomości i pamięci, które nie podlegają kontroli.

Depresja reaktywna

Depresja reaktywna nie ma powiązania z depresją endogenną i jest zupełnie innym stanem psychicznym. Charakteryzuje się nastrojem dysforycznym, pełnym niezadowolenia, pretensji i gniewu. W miejsce poczucia winy i samooskarżania się pojawia się poczucie krzywdy i winy innych osób. Dodatkowo pojawić mogą się problemy z zasypianiem i zaburzenia łaknienia.

Reaktywny zespół paranoiczny

Reaktywny zespół paranoiczny jest dość częstym odczynem psychotycznym. Różny jest czas trwania i treść epizodu. Urojenia dotyczyć mogą prześladowania, zdrady małżeńskiej i zazdrości, są spójne z adekwatnymi reakcjami emocjonalnymi. Odczynem urojeniowym najczęściej w sytuacji stresu reagują ludzie nieufni, podejrzliwi, przewrażliwieni i wyczuleni na opinię innych osób.

Zaburzenia reaktywne, fot. pantherstock

Histeryczny zespół psychotyczny 

Histeryczny zespół psychotyczny może przyjąć postać osłupienia, dezorientacji i jakościowych zaburzeń świadomości. Doskonałym jego przykładem jest mutyzm wybiórczy u dzieci, który polega na milczeniu w stosunku do obcych, dorosłych osób i swobodnej rozmowie z rówieśnikami lub członkami rodziny. Zachowanie chorych z histerycznym zespołem psychotycznym ma często pokazowy charakter i jest podatne na sugestie.