Śmierć wciąż jeszcze w kulturze zachodniej stanowi tabu, dlatego stosunkowo rzadko staje się tematem powszechnych dyskusji. Jest zwykle rozpatrywana albo z perspektywy czysto biologicznej, medycznej – jako kres funkcjonowania ciała, albo z punktu widzenia religii – jako moment uwolnienia się duszy i jej spotkanie z Bogiem. W świadomości, a także w doświadczeniu wielu osób jest jednak obecny motyw, który wydaje się łączyć oba te stanowiska. Są to mianowicie niezwykłe przeżycia mentalne występujące w trakcie umierania. Wiedza o nich funkcjonuje głównie w formie potocznej, w postaci mrocznych opowieści, np. o widzeniach osób umierających czy niewytłumaczalnych zjawiskach towarzyszących agonii. Od pewnego czasu jednak, zagadnienie to stało się również przedmiotem zainteresowania naukowców i zostało roboczo nazwane doświadczeniami z pogranicza śmierci (NDE – near – death experience).
Śmierć jako proces
Istotne dla omawianego tematu jest podkreślenie, iż śmierć nie stanowi aktu jednostkowego, ale jest zachodzącym w czasie procesem. Można wyróżnić następujące etapy rozstawania się z życiem:
- agonia – okres wyczerpania naturalnych sił, mogących przywrócić homeostazę organizmu; charakteryzuje ją stopniowe ustępowanie objawów życia, przedśmiertna euforia, senność połączona z zaburzeniami świadomości i majaczeniem; można wyróżnić w niej trzy etapy:
- życie zredukowane (niedomogi czynnościowe ośrodkowego układu nerwowego, układu krążenia i układu oddechowego)
- życie minimalne (dysregulacja czynności i dalsze obniżenie przejawów życia)
- śmierć pozorna (dalsze wygasanie podstawowych funkcji organizmu)
- śmierć kliniczna (całkowite ustanie akcji serca i oddechu)
- śmierć osobnicza (nieodwracalne zniszczenie mózgu)
- śmierć biologiczna (całkowite wygaśnięcie wszystkich życiowych czynności tkanek i komórek, pojawienie się oznak śmierci i cech rozkładu)
Definicja i przejawy NDE
W trakcie umierania mogą pojawiać się różnego rodzaju doznania, które trudno jednoznacznie ocenić z naukowego punktu widzenia. Są one określane mianem doświadczeń z pogranicza śmierci (NDE) i uważane za fascynujące, ale nie powszechne zjawisko, którego doświadczają niektóre ofiary traumy w krytycznym stanie lub w okresie śmierci klinicznej. Wspólną cechą raportów na temat NDE jest postrzeganie wzajemnych zależności pomiędzy wszystkim i wszystkimi.
Szczególnym etapem umierania jest pod tym względem agonia, z uwagi na swój dramatyzm oraz niezwykłe doświadczenia umierających, które mogą mieć wtedy miejsce. Chodzi mianowicie o relacjonowane przez świadków wizje umierających, dotyczące obecności osób bliskich, wcześniej zmarłych lub osób uznawanych za symboliczne postaci religijne. Najczęściej wizje te łączą się z doświadczaniem uniesienia i euforii, ale jednocześnie z niezakłóconą świadomością, pozwalającą np. na równoczesne prowadzenie dwóch rozmów – z osobami zgromadzonymi wokół umierającego oraz z niewidoczną dla świadków postacią.
fot. pantherstock
Najwięcej relacji na temat doświadczeń z pogranicza śmierci pochodzi jednak od pacjentów, którzy przeżyli śmierć kliniczną. Liczne badania na temat doświadczeń psychicznych w tym stanie, prowadzili m.in. dr Raymond Moody czy Keneneth Ring. Ten ostatni, na podstawie analizy wielu przypadków pacjentów przywróconych do życia, sporządził etapowy opis doświadczenia z pogranicza śmierci. Zawierał on w nim takie elementy, jak:
- poczucie własnej śmierci
- uczucie spokoju i ulgi
- oddzielenie się od ciała (najczęściej ma charakter unoszenia się w górę i spoglądania stamtąd na swoje ciało)
- wejście w ciemność (większość osób relacjonuje szybkie przesuwanie się przez tunel lub tubę)
- napotkanie „obecności” lub usłyszenie głosu (może to być ktoś bliski wcześniej zmarły, postać religijna lub ktoś nie znany wcześniej, jednak w każdym przypadku postać ta określana jest jako niezwykle przyjazna i opiekuńcza)
- inwentaryzacja własnego życia (oglądanie scen z własnego życia, jak klatek filmu; najczęściej kolejność czasu i ważności zdarzeń wydają się przypadkowe, pojawiają się jednak bardzo szybko i w sumie trwają nie dłużej niż kilka sekund)
- ujrzenie pięknych kolorów, wejście w światło
- spotkanie widzialnych postaci
Pacjenci, którzy przeżyli śmierć kliniczną bardzo często twierdzą, iż mieli wrażenie jakby ich umysł znajdował się poza ciałem oraz relacjonują ze szczegółami takie wydarzenia z tego okresu, jak m.in.: przenikanie przez ściany budynków, obserwowanie z góry własnego ciała i dotyczącej go akcji ratunkowej, podążanie do swoich bliskich, aby się z nimi pożegnać.
.webp?id=437&format=aside&date=1467285972)
