Psychopatologiczne objawy spowodowane przez guzy mózgu związane są ze wzmożeniem ciśnienia śródczaszkowego oraz uszkodzeniem samej tkanki mózgowej.
W X rewizji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD X – International Clasification of Diseases) zaburzenia psychiczne w przebiegu guzów mózgu znajdują się pod numerem F00-F09:
Zaburzenia psychiczne organiczne włącznie z zespołami objawowymi
Psychopatologiczne objawy spowodowane przez guzy mózgu związane są ze wzmożeniem ciśnienia śródczaszkowego oraz uszkodzeniem samej tkanki mózgowej.
Objawy wzmożonego ciśnienia śródczaszkowego powodują zespoły z ilościowymi i jakościowymi zaburzeniami świadomości.
Guzy śródczaszkowe dzielimy na:
1. Nowotwory śródczaszkowe pierwotne – nowotwory mózgowia, jego naczyń i opon oraz samej czaszki.
2. Nowotwory przerzutowe.
3. Ziarniniaki śródmózgowia – procesy zapalne mózgu, które działają podobnie jak guz, np. gruźliczaki i kilaki, a także ziarniniaki zapalne.
4. Ropnie mózgu.
5. Pasożyty mózgu, np. wągrzyca mózgu.
6. Guzy naczyniowe – tętniaki i naczyniaki.
7. Krwiaki – podtwardówkowe, nadtwardówkowe.
Procesy ścieśniające przestrzeń śródczaszkową, to:
1. Guzy śródczaszkowe.
2. Zaburzenia krążenia, np. przekrwienie bierne lub czynne.
3. Krwotoki śródmózgowe.
4. Utrudnienie odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego (wodogłowie i obrzęk mózgu).
Wszystkie te czynniki mogą wzajemnie się wikłać, np. guz śródczaszkowy może wywołać utrudnienie odpływu płynu mózgowo-rdzeniowego.
Rzadko guz śródczaszkowy, zwłaszcza nowotwór, ma wyraźne granice. Umownie jednak omawia się objawy psychopatologiczne w zależności od lokalizacji guzów.
Dzielimy je więc na:
- guzy okolicy czołowej,
- guzy okolicy skroniowej,
- guzy okolicy czuciowo-ruchowej,
- guzy okolicy ciemieniowej,
- guzy okolicy potylicznej,
- guzy pnia,
- guzy okolicy siodła,
- guzy móżdżku,
- guzy półkul,
- guzy na podstawie czaszki.
Objawy psychopatologiczne często wyprzedzają inne objawy guzów mózgu. Nie docenienie wczesnych objawów psychopatologicznych doprowadzić może do zbyt późnego rozpoznania guza mózgu.
Duże znaczenie dla następstw psychiatrycznych ma poza lokalizacją budowa histopatologiczna guza. Objawy psychopatologiczne są tym silniej wyrażone, im złośliwsza jest postać guza.
Patogeneza guzów śródczaszkowych
W powstawaniu zaburzeń psychicznych u osób z guzami śródczaszkowymi udział biorą czynniki biologiczne, psychologiczne, socjologiczne oraz środowiskowe.
W przypadku guzów, którym towarzyszą zaburzenia psychiczne, wyodrębnić można objawy dające się przyporządkować odpowiednim warstwom etioepigenetycznym.
W hierarchicznie najstarszej warstwie mieszczą się cechy osobowości przedchorobowej. W drugiej (której przypisuje się największą wagę) warstwie mamy do czynienia z wszystkimi nałożonymi na siebie w przebiegu ontogenezy czynnikami etiologicznymi i patoplastycznymi.
Trzecią warstwę stanowią powikłania czynnościowe.
Istotne znaczenie mają też współistniejące choroby, a także osobnicza podatność ośrodkowego układu nerwowego, które zależą też od wieku. U młodszych osób bardzo rzadko spotykamy się z objawami zespołu psychoorganicznego. Częściej natomiast u osób młodych występują zespoły zaburzeniami świadomości.