W myśl teorii Pawłowa czynność danego ośrodka może być wywołana pobudzeniem innego, jeśli jest on z danym warunkowo sprzężony (uwarunkowany). Sherringkton nie uznawał odruchu warunkowego - twierdził, że wszystkimi dostępnymi analizatorami percepujemy i każdy może wywołać obraz cybernetyczny, który uformowany jest wszystkimi. Obie koncepcje nie przeczą sobie, lecz tylko się uzupełniają. Możemy sobie wyobrazić auto zasłonięte narożnikiem domu po widocznym tylko bagażniku, albo po głosie motoru. Ale potrafimy więcej: jeśli poruszamy się po promieniotwórczym terenie z licznikiem Geigera potrafimy omijać groźne miejsca. Jeśli zaś ten -zmysł- wyłączymy, poruszamy się tylko za pomocą pojęć i potykamy o niebezpieczeństwa, jak ślepiec o przedmioty w agnozji Antona. Tworzymy pojęcia w całej sieci korowych ośrodków, ale jeśli wypłyniemy z doków zmysłowych i stracimy horyzont portów rzeczywistości - płyniemy w pojęciach. Przykład z licznikiem Geigera obrazuje ośrodek mózgowy i ośrodek pojęciowy, ale jest niedoskonały - licznik Geigera nie jest wrośnięty w sieć nerwową i nie tworzy mózgowego ośrodka w budowie jaźni. Wprzęgnięty jest zaś bezpośrednio w układ pojęciowy - jesteśmy świadomi, że -zmysłu- Geigera nie posiadamy. Stąd nie doznamy objawów uszkodzenia jaźni, natomiast demonstruje obraz zawiązywania się ośrodka pojęciowego przy włączeniu licznika, oraz jego pochodne pojęcia po wyłączeniu.

Dokładne na miarę wydolności zmysłów, kodowane engramy rzeczywistości, mogą być rozmyte, ulec fragmentacji i być powtórnie scalone w inne na podstawie czynności gnostycznej. W toni cybernetycznej sieci, obok odruchów wrodzonych i wyuczonych, rodzą się kręgi pojęciowych symboli - pojęcia z pojęć. Dalsze od źródeł zmysłowych wychodzą z gorsetu odruchowej i symulacyjnej czynności w świat gnostycznej zależności. Przez całe życie edukacja stanowi o tworzeniu się nowych, cybernetycznych symboli, opierając się na analizatorach zmysłowych i na ośrodkach zawiązanej wiedzy. Czynność gnostyczna tworząc pojęciowe ciągi może odtworzyć rzeczywistość, albo zbudować nową z ośrodków gnostycznych i ich analogów. Istnieją niejako wielognostyczne duplikaty tych samych -tekstów-, poprawione albo przerobione (w innych kombinacjach i możliwościach kreowania), ale materiał utracony niosą w idei tematu ujętego atrybutami wszystkich ośrodków (jak chce Sherrington), w tym także właściwościami utraconego zmysłu czy symbolu. Mimo że nie znamy odpowiedzialnych za mechanizm fizjologiczny neurocytów i ich przestrzenno-czasowej konfiguracji czynnościowych wzorów, to jednak formułujemy je w ekspresji zjawisk psychologii.

 

fot. pantherstock

Układ gnostyczno-kreatywny, dzięki któremu jaźń posiada wielomodalne uczucie świadomości (wie co to jest) daje jaźni nie tylko zdolność tworzenia dowolnych konfiguracji -obrazów- zmysłowych przy braku danych z ośrodkowych czynności, ale zrywa z imperatywem wieloczuciowej sygnalizacji i symulacją samozachowania nakazaną parametrami zmysłowej rzeczywistości. Rodzi się możliwość tworzenia rzeczywistości oddzielnej, dowolnej - świat drugi, wewnętrzny. Gdyby, na szczycie wielohierarchicznej nerwowej czynności, ośrodki czuciowe tworzyły uczucie świadomości, przy ich niezmiennym, szablonowym i schematycznym, niemal -fotograficznym- odwzorowywaniu parametrów świata zewnętrznego, byłoby niemożliwością tworzenie świata pojęciowego dowolnego - umysłowego. Życie psychiczne toczyłoby się wiedzione podnietami zewnętrznymi i wewnętrznymi, mogłyby powstawać tylko symulowane kombinacje wzorów i sytuacji świata zewnętrznego, jak u wszystkich ssaków nie posiadających świadomości. W patologii nie mogłoby być pojęciowych konfabulacji, urojeń i halucynacji. Tymczasem u chorych współistnieje myślenie magiczno-symboliczne i myślenie realistyczne (Jarosz [14]).

Czynność gnostyczna (świadomość) nie ma swoich ośrodków, ani dróg, ani pamięci, pomimo że znajduje się i pracuje we wszystkich najwyższych układach i ośrodkach mózgowych. Może usłyszeć, zobaczyć, doświadczyć gamą czucia tylko to, co na -ekranach cybernetycznych- mózg -wyświetli-. Może uruchomić tylko taką czynność, która jest w jaźni do dyspozycji, może konstruować pojęcia z faktów i pamięci świata jaźni - do zewnętrznego nie ma bezpośredniego dostępu, w subiektywnym jest hermetycznie zamknięta. Więcej, świadomość może nie mieć dostępu do ośrodków świata wewnętrznego, jeśli są zablokowane. Hipotetyczny mechanizm kwantowy neurofizjologa noblisty Ecclesa i teoretyka fizyki Becka [3, 11] wprowadza do niewiadomej -kojarzenie- dane fizyczne. W czynności pojęciowej (myślowej, intencyjnej, inwencyjnej) powstawanie pobudzenia miałoby następować także poprzez uwalnianie transmitera do przestrzeni synaptycznej, ale bez dopływu potencjału pobudzenia od innej komórki, albo z obwodu. Uwalnianie transmitera, z białkowej, krystalicznej kraty błony presynaptycznej ma odbywać się na mocy praw mechaniki kwantowej, dzięki czemu nie wymaga energii i może być wywołane czynnością pojęciową.