Jest agnozja zwana simultanagnozją. Jeśli będę toczył wykład na jakiś temat, to chory dotknięty tym zaburzeniem, zapytany o treść wykładu, będzie powtarzał wypowiedziane zdania, będzie powtarzał fragmenty wykładu, opisywał gestykulacje, ale nie uchwyci sensu tematu. Choremu brakuje zdolności tworzenia idei - wyższej formy czynności pojęciotwórczej niż gnozja zmysłu. Ten przykład może posłużyć do zrozumienia zaburzeń gnostycznych motorycznych, w nomenklaturze nazwanych apraksją. Jeśli zostanie uszkodzona okolica czołowa przedmotoryczna, gdzie dokonuje się budowa złożonej czynności ruchowej, wtedy nie występują porażenia, ale ruchy są niesprawne, niezgrabne, nieprecyzyjne, wykonywane wolniej, nie ma zręczności - mówimy o apraksji melokinetycznej. Jeśli zostanie uszkodzona sfera planowania ruchu, czynność już czuciowo-ruchowa, pojęciowo-ruchowa, wtedy chory wykonuje ruchy sprawnie, bez zastrzeżeń, ale bez sensu. Np. łyżką będzie się czesał, pisał będzie widelcem itp. Mówimy wtedy o apraksji intencjonalnej, zamierzonej, pojęciowej. Do takich należy też apraksja konstrukcyjna, a są jeszcze inne. Apraksja jest zaburzeniem na poziomie pojęć motorycznych. Czynność motoryczna jest wspólnym mianownikiem wszelkiej czynności sensorycznej, jest wyrazicielem czucia - od prostego odruchu na czuciowy bodziec do motorycznej ekspresji słowa. Apraksje są agnozjami wszystkich rodzajów motorycznych czynności. Agnozje idei (simultanagnozje i ideo-intencjonalne apraksje) są przykładem uszkodzenia ośrodków gnostycznych już w neurologii, choć głównie występują w psychozach. Odmiennie niż ośrodki zmysłowe, które są stabilne i szablonowe w strukturze i czynności, ośrodki gnostyczne stale się zmieniają. Ten sam ośrodek etyki czy wyuczonego zawodu, będzie w każdej chwili inny - odpowiedni dla danej sytuacji. Taką budowę posiadają wszystkie ośrodki naszej wiedzy - gnozji, są pojęciami (jak uczucia) bardzo konformistycznymi i obszarowo rozległymi. Możemy je przywoływać, przerabiać i wymieniać jak pliki na ekranie w programie Worda.

Ośrodkiem gnostycznym jest niejako matematyczna macierz zbioru, na każdy czas obliczona i uformowana w aktualny ośrodek pojęciowy (gnostyczny) z danych zakodowanych i stabilnych, ale rozsypanych po wielu mózgowych ośrodkach.

Do objawów agnozji w wydaniu neurologicznym, oprócz konfabulacji, dochodzą objawy psychiczne: bezkrytyczności, perseweracji, nierealności, dezorientacji oraz depersonalizacji. Symptomatologię halucynacji wzrokowych można złożyć z obu agnozji wzrokowych: narracje zwidzeniowe są jak w ślepocie mózgowej Antona, a brak percepcji wzrokowej rzeczywistości (przy prawidłowej czynności wzrokowej) jest jak w agnozji duchowej. Ośrodek wzrokowy korowy zbudowany jest z wielu pięter kaskadowych czynności (ponad 20) i może objawiać oddzielną hierarchiczną patologię, tak jak objawia piętrową fizjologię, zaś ośrodek wzrokowy gnostyczny reprezentuje całość wzrokowej czynności i nie ma rozszczepienia jego patologicznych czynności. Jest niepodzielny jak pojęcie - na każdą sytuację inny, ale stale w całości, zarówno w fizjologii, jak w patologii.

 

fot. ojoimages

Crick opisuje pacjentów z objawami paranoi, z których jeden kupuje co tydzień cadillaca, a inny płaci tysiące dolarów za cukierek - w obu przypadkach mamy do czynienia z agnozjami wartości. Blokada ośrodków gnostycznych, jak etyki, estetyki, zwyczajów, zawodów, nauki, czasu, osoby i innych, wypracowanych i wyuczonych w życiu, może prowadzić do przebogatej symptomatologii psychoz. Tworzą się pojęcia z nieprawdziwych danych, z treści nierzeczywistej, nieistniejącej w świecie zewnętrznym, ani zbudowanej w świecie subiektywnym przed zablokowaniem, a jedynie wyprodukowane - z treści oderwanej od realiów tych światów. Zawiązują się fałszywe doznania zmysłowe, fałszywe pojęcia, fałszywe ośrodki pojęciowe, fałszywa jaźń, gubi się osoba zbudowana wcześniej, powstają inne wydarzenia, inne osobowości - urojone, chore. Pojęcia powstające kompensują utracone, ale są nieodpowiednie i nierzeczywiste. Sama czynność tworzenia świadomych pojęć jest nienaganna, obecność tej czynności oczywista. Patologia leży w utracie ośrodków pojęciowych, wykształconych wcześniej, a nie w mechanizmie tworzenia pojęć.

Oprócz blokowania (uszkodzenia) zapewne zaistnieć może nadmierne rozregulowanie ośrodków, aż do czynności spaczonych. Świadomość może być mylnie oceniana, że jest uszkodzona, ale zjawisko świadomości w swej gnostyczno-kreatywnej istocie jest niezaburzone. Tworzenie świadomych pojęć jest zawsze prawidłowe - chory tworzy pojęcia i jest ich świadom, mogą być tylko nieadekwatne, nierzeczywiste, dowolne, jeśli prawdziwe dane są nieosiągalne. Świadomość mózgowej czynności zależna jest od ośrodków i układów jaźni, uświadamia stan -logiczny- wynikający z aktualnych wydarzeń i danych w jaźni, niezależnie czy fałszywy czy prawdziwy. Świadomość nie jest układem samomyślącym (homonculus), ale jest układem, który procesom kojarzenia czynności ośrodków nadaje parametr gnostyczny - tworzy się myśl - pojęcie w jaźni. Jeśli mówimy o samoświadomości, to nie chodzi o podwójną - świadomość świadomości, albo hierarchię świadomości, ale o świadomość wszechrzeczy, w tym świadomość jaźni, którą posiadamy i tworzymy na podstawie ośrodków mózgowych. Świadomość chorego nie jest postronna, jest zdana wyłącznie na świat pojęciowy aktualnie powstający w jego chorej jaźni, niezależny. Chory nie ma bezpośredniego odniesienia do świata rzeczywistości, nie posiada także pośredniego, jeśli są uszkodzone ośrodki.